Stan wojenny wprowadzono 13 grudnia 1981 roku na terenie całej Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. W trakcie jego trwania internowano łącznie 10 131 działaczy związanych z „Solidarnością”, a życie straciło około 60 osób, w tym 9 górników z kopalni „Wujek” podczas pacyfikacji strajku.
Od wprowadzenia stanu wojennego minęło 40 lat, powstało wiele książek i artykułów opisujących jego przyczyny i skutki. Opinie historyków nadal nie są jednoznaczne co do konieczności wprowadzenia stanu wojennego.
Gen. Wojciech Jaruzelski po latach utrzymywał, że jeśli stan wojenny nie zostałby wprowadzony, prawdopodobnie wojska radzieckie wkroczyłyby do Polski. Natomiast przeciwnicy wprowadzenia stanu wojennego podnoszą bezzasadność podjęcia takich środków i ich asymetrię wobec rzeczywistego zagrożenia bezpieczeństwa państwa. Według tej opinii, w grudniu 1981 nie istniało już zagrożenie interwencją ZSRR (realne jeszcze w grudniu 1980).
Natomiast bez żadnych wątpliwości można stwierdzić, że wprowadzenie stanu wojennego nie było zgodne z prawem. Główny zarzut dotyczy tego, iż Rada Państwa w grudniu 1981 roku nie miała kompetencji do wydawania dekretów z mocą ustawy. Warto przypomnieć, że gen. Wojciech Jaruzelski takimi słowami wprowadził stan wojenny: „Rada Państwa, w zgodzie z postanowieniami Konstytucji, wprowadziła dziś o północy stan wojenny na obszarze całego kraju”.
Ekspozycje przygotowane przez krośnieńską oraz jasielską placówkę prezentują najważniejsze publikacje dotyczące wydarzeń stanu wojennego w PRL.
Wykaz pozycji prezentowanych na ekspozycji: „13 grudnia 1981 r. – ogłoszenie stanu wojennego:
40 rocznica”
1. Anatomia buntu : Kuroń, Modzelewski i komandosi / Andrzej Friszke. - Kraków : "Znak", 2010.
2. Buntownicy : polskie lata 70. i 80. / koncepcja, wybór i oprac.] Anka Grupińska, Joanna Wawrzyniak. - Warszawa : Świat Książki, 2011.
3. Czerwona zaraza : jak naprawdę wyglądało wyzwolenie Polski? / Dariusz Kaliński. - Kraków : "Znak", 2017.
4. Droga do prawdy : autobiografia / Lech Wałęsa. - Warszawa : "Świat Książki", 2008.
5. Droga nadziei / Lech Wałęsa. - Wyd. 2. - Kraków : "Znak", 1990.
6. Drzazga wnętrza / Lesław Granat. - Rzeszów : [b. w.], 1991.
7. Jacek / Anna Bikont, Helena Łuczywo. - Warszawa : "Agora" ; Wołowiec : "Czarne", 2018.
8. Ksiądz Jerzy Popiełuszko / Ewa K. Czaczkowska, Tomasz Wiścicki. - Wyd. 2 uzup. - Warszawa : "Świat Książki", 2009.
9. Od niepodległości do niepodległości : historia Polski 1918-1989 / Adam Dziurok [i in.]. - Wyd. 2 popr. - Warszawa : Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2011.
10. Od ostatnich leśnych do "Solidarności" : z dziejów opozycji politycznej i oporu społecznego w Polsce południowo-wschodniej (1956-1989) / pod red. Małgorzaty Gliwy i Mariusza Krzysztofińskiego. - Rzeszów : Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Oddział, 2014.
11. Od strajków sierpniowych po stan wojenny : NSZZ "Solidarność" na Podkarpaciu w meldunkach sytuacyjnych KW MO w Krośnie oraz dokumentach i fotografiach / wstęp, wybór i opracowanie Stanisław Fryc. - Jasło : Młodzieżowy Dom Kultury w Jaśle, 2012.
12. Podziemie polityczne / Lesław Wojtasik. - Warszawa : "Książka i Wiedza", 1983.
13. PRL na pochylni (1975-1980) / red. Marcin Bukała, Dariusz Iwaneczko. - Rzeszów : Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. Oddział, 2017.
14. Skucha / Jacek Hugo-Bader. - Warszawa : "Agora" ; Wołowiec : "Czarne", 2016.
15. Stan wojenny / [wprow. Antoni Dudek ; kalendarium, biogramy, słownik pojęć, wybór mater., oprac. Bogusław Kopka i in. ; red. Anna Piekarska, Małgorzata Strasz]. - Warszawa : Instytut Pamięci Narodowej, 2002.
16. Stan wojenny w Polsce : refleksje prawnopolityczne : praca zbiorowa / pod red. Feliksa Prusaka. - Warszawa : "Książka i Wiedza", 1982.
17. Stan wojenny w Polsce 1981-1983 / pod red. Antoniego Dudka ; Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Scigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu. - Warszawa : Instytut Pamięci Narodowej, 2003.
18. Teatr niewidzialnych dzieci / Marcin Szczygielski. - Warszawa : Oficyna Wydawnicza AS : "Latarnik", 2016.
19. TU rodziła się Solidarność rolników / [autor tekstów części ogólnopolskiej: dr Jarosław Szarek ; autorzy tekstów regionalnych: Karolina Dobek, Urszula Gierasimiuk, Krzysztof Drażba, Ryszard Mozgol, dr Michał Wenklar, Rafał Szewczyk, Katarzyna Helik, Magdalena Zapolska-Downar, dr hab. Piotr Gołdyn, dr Przemysław Zwiernik, dr Marcin Bukała, dr Jarosław Szarek, Sebastian Kaniewski, dr Dariusz Gałaszewski, Łukasz Sołtysik, Michał Surowiec, dr Katarzyna Maniewska, dr Marzena Grosicka, Renata Gieszczyńska, Bogusław Bek ; autorzy fotografii archiwalnych prezentowanych na wystawie: Wojciech Ciesielski, Jacek Grabowski, Romana Kahl-Stachniewicz, Artur Kasprzykowski, Antoni Klusik, Tadeusz Korowaj, Leszek Łożyński, Jan Morek, Jerzy Platan, Lech Ścibor-Rylski, Aleksander Urbański, Leszek Walankiewicz, Janusz Witowicz]. - [Warszawa] : Instytut Pamięci Narodowej, © 2021.
20. Uprowadzenie i morderstwo ks. Jerzego Popiełuszki / Krystyna Daszkiewicz. - Poznań : Kantor Wydawniczy SAWW, 1990.
21. Wojna polsko-jaruzelska : stan wojenny w Polsce 13 XII 1981 - 22 VII 1983 / Andrzej Paczkowski. - Warszawa : Prószyński i S-ka, 2006.
22. Wódz / Jarosław Kurski. - Warszawa : "Pomost", 1991.
23. Wroniec / Jacek Dukaj ; il. Jakub Jabłoński. - Kraków : Wydawnictwo Literackie, 2009.
24. Wybieram Solidarność : 40 lat Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego "Solidarność" = I choose Solidarity : 40 years of the Independent and Self-governing Trade Union "Solidarity" / [koncepcja i opieka redakcyjna Joanna Lewandowska ; tłumaczenie Ewa Zaborska, Robert Oliwa, Aleksandra Piekoszewska]. - [Gdańsk] : Instytut Dziedzictwa Solidarności, [2020].
25. Zabić tego Polaka. - Warszawa : ROK Corporation, 1991.
26. Zajeździmy kobyłę historii : wyznania poobijanego jeźdźca / Karol Modzelewski. - Warszawa : "Iskry", cop. 2013.
27. Zapiski internowanego / Ryszard Buksa ; wstęp i oprac. Artur Brożyniak ; współpraca Jolanta Ślęzak. - Rzeszów : Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2015.
28. Zlecenie na Popiełuszkę / Zbigniew Branach. - [Toruń] : Agencja Reporterska Cetera, [2015].
29. Zmierzch dekady Gierka : Polska południowo-wschodnia 1975-1980 / Dariusz Iwaneczko. - Rzeszów : Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2016.
30. Z notatnika stanu wojennego / Andrzej Szczypiorski. - Poznań : Kantor Wydawniczy SAWW, 1989.
31. Żeby nie było śladów : sprawa Grzegorza Przemyka / Cezary Łazarewicz. - Wyd. 3. - Wołowiec : "Czarne", 2017.
32. Żołnierzowi Niepodległej : księga dedykowana śp. gen. Mieczysławowi Huchli / pod red. Tomasza Balbusa [i in.]. - Rzeszów : Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2012.
Artykuły w wydawnictwach ciągłych
1. Bez prawa powrotu / Ewa Kubasiewicz-Houée. - 2021. // Nowy Napis : liryka, epika, dramat.. - 2021, nr 11, s. 46-58
2. Cóż po poecie w czasie marnym : przegląd tomików stanu wojennego / Włodzimierz Bolecki. - 2021. // Nowy Napis : liryka, epika, dramat.. - 2021, nr 12, s. 19-45
3. Goebbels stanu wojennego / Grzegorz Majchrzak.// Pamięć.pl : biuletyn IPN. - 2015, nr 12, s. 48-52
4. Jak Polacy stany nadzwyczajne stosowali / Piotr Hac. - 2021.// Mówią Wieki. - 2021, nr 1, s. 36-39
5. "Mów mi, ach, mów..." : Jacka Kaczmarskiego wyrażanie emocji cudzym głosem / Iwona Grabska-Gradzińska. - 2021. // Nowy Napis : liryka, epika, dramat.. - 2021, nr 12, s. 129-139
6. Otwieranie wyważonych drzwi : o poezji stanu wojennego po czterdziestu latach / Adam Leszkiewicz. - 2021. // Nowy Napis : liryka, epika, dramat.. - 2021, nr 12, s. 46-60
7. Permanentna zdrada stanu / Bogusław Czerwiński ; rozm. przepr. Karolina Wichowska, Grzegorz Wołek.// Pamięć.pl : biuletyn IPN. - 2015, nr 7-8, s. 16-21
8. Stan wojenny w Polsce 1981-1983 : (zestawienie bibligraficzne w wyborze) / Elżbieta Trojan.// Wychowawca. - 2018, nr 11, s. 33
Zbiory multimedialne
1. Duchem ciosany : [Film] scen. Paweł Nowacki ; reż. Arkadiusz Gołębiewski ; kierownictwo produkcji Agnieszka Majle-Pawlicka, Marzena Nykiel. - [Warszawa] :Telewizja Polska, 2009.
Sygn. CzM 2423/TV
2. Najnowsza historia Polski [Film] : Solidarność - kruszenie murów. - Kraków : "Rafael", [2007].
Sygn. CzM 640/TV
3. Polskie drogi do niepodległości [Film] : notacja historyczna. Cz. 2 / realiz. Andrzej Dorniak, Anna Maria Mydlarska. – Gdańsk: Video Studio, 2001
Sygn. CzM 330/TV
4. Sprawa Emila B. [Film] / reż. i scen. Małgorzata Imielska. - Warszawa : Telewizja Polska 2007.
Sygn. CzM 2159/TV
Wykaz pozycji prezentowanych na ekspozycji jasielskiej:
Wydawnictwa zwarte
1. Encyklopedia Jasła / pod red. Zdzisława Świstaka. - Jasło : Zdzisław Świstak, 2010
2. Katalog wystaw / [Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu ; oprac. całości Anna Piekarska, Paweł Rokicki, Agnieszka Rudzińska ; red. Anna Piekarska, Małgorzata Strasz]. - Warszawa :Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2007
3. Najnowsza historia Polski 1914-1993 / Andrzej Albert [pseud.] Wojciech Roszkowski [nazwa].- Kielce : Exbud : "Orion" : Art-Kielce, 1994
4. Pokolenie' 80 : polityczny protest? artystyczna kontestacja? : niezależna twórczość młodych w latach 1980-89 / wystawa i katalog według koncepcji Tadeusza Boruty.- Rzeszów : Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2012
5. Stan wojenny / [wprow. Antoni Dudek ; kalendarium, biogramy, słownik pojęć, wybór mater., oprac. Bogusław Kopka i in. ; red. Anna Piekarska, Małgorzata Strasz]. - Warszawa : Instytut Pamięci Narodowej, 2002
6. Stan wojenny dlaczego / Wojciech Jaruzelski ; współpr. Marek Jaworski, Włodzimierz Łoziński. - Warszawa : "BGW", 1992
7. Środowisko teatru w okresie stanu wojennego / Daniel Przastek ; Instytut Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. - Warszawa : "Aspra-Jr", 2005
8. Wroniec / Jacek Dukaj ; il. Jakub Jabłoński. - Kraków : Wydawnictwo Literackie, 2010
9. Zapiski internowanego / Ryszard Buksa ; wstęp i oprac. Artur Brożyniak ; współpraca Jolanta Ślęzak.- Rzeszów : Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2015
10.Zapiski internowanego 12 XII 1981 - 19 XI 1982 : Uherce, Rzeszów - Załęże, Kielce - Piaski / Emil Mastej. - Wyd. 2. - Uppsala : Biblioteka Rapperswilska, 2008
Artykuły w wydawnictwach ciągłych
1. Drugi obieg - pierwsza broń opozycji / Jan Olaszek // Pamięć.pl : biuletyn IPN. - 2012, nr 2, s. 45-48
2. Drugi obieg od kuchni / Kamil Dworaczek // Pamięć.pl : biuletyn IPN. - 2013, nr 1, s. 47-52
3. Goebbels stanu wojennego / Grzegorz Majchrza // Pamięć.pl : biuletyn IPN . - 2015, nr 12, s. 48-52
4. O przemocy, która staje się akceptowalną normą : stan wojenny, 13 grudnia 1981 roku / Barbara Fedyszak-Radziejowska // Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej 2011, nr 11-12, s. 3-17
5. Stan wojenny, czyli szybka lekcja konspiracji / Jan Olaszek // Pamięć.pl : biuletyn IPN. - 2014, nr 1, s. 45-49
Zbiory multimedialne
1. Duchem ciosany : [Film] / scen. Paweł Nowacki ; reż. Arkadiusz Gołębiewski ; kierownictwo produkcji Agnieszka Majle-Pawlicka, Marzena Nykiel. - [Warszawa] : Telewizja Polska, 2009
2. Głową mur przebijesz - Solidarność Walcząca [Film] / scen. i realiz. Grażyna Ogrodowska, Leszek Furman. [B.m.] %b Telewizja Polska : Instytut Pamięci Narodowej, cop. 2007-
3. Solidarność według Krzysztofa Wyszkowskiego [Film] / scenariusz i reżyseria Paweł Nowacki, Krzysztof Nowak ; produkcja Media Paweł Nowacki. Co mogą martwi jeńcy / scenariusz i reżyseria Anna Ferens ; producent Robert Kaczmarek ; produkcja Film Open Group, Telewizja Polska.- Warszawa : Instytut Pamięci Narodowej, [2020]
4. Sprawa Emila B. [Film] / reż. i scen. Małgorzata Imielska. -Warszawa : Telewizja Polska S. A., 2007
5. Ślad pamięci. CD 6 [Dokument dźwiękowy] : rozmowy Andrzeja Zajdla z historykami rzeszowskiego IPN / Polskie Radio Rzeszów. - Rzeszów : IPN - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2010
6. Ślad pamięci. CD 15 [Dokument dźwiękowy] : rozmowy Andrzeja Zajdla z historykami rzeszowskiego IPN / rozmowy Andrzeja Zajdla z historykami rzeszowskiego IPN / Polskie Radio Rzeszów. - Rzeszów : IPN - Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2010
