Początkowo praktyka UX dotyczyła interakcji człowiek – komputer, obecnie wykracza poza świat cyfrowy. Doświadczenie użytkownika powinno być najważniejszą zasadą każdego projektanta, tworzącego coś dla ludzi.
Dosłowne tłumaczenie user experience na doświadczenie użytkownika nie do końca wydaje się trafne. Lepszym określeniem to wrażenia użytkownika, jednoznacznie wskazujące na emocje, motywacje, odczucia i oczekiwania, myśli, spostrzeżenia użytkownika przed, w trakcie i po interakcji z produktem, usługą lub marką.
Zagadnienie UX istnieje w bibliotekarstwie już od 20 lat, co odzwierciedla się w bogatej literaturze zagranicznej. Polskie piśmiennictwo dotyczące tematu jest stosunkowo młode i świeże.
User experience w bibliotekach to zwracanie uwagi na unikatowe i wyróżniające się doświadczenia i wrażenia użytkowników. Badanie doświadczeń/wrażeń użytkowników pomaga zrozumieć, w jaki sposób klienci korzystają z usług bibliotek oraz jak włączają je do swojego codziennego życia. Projektowanie doświadczenia użytkownika ma na celu zrozumienie rzeczywistych zachowań i wyników użytkowników, a nie ich opinii i postaw.
Zainteresowanie tematyką UX w środowisku bibliotekarskim wynika z tego, że badania ilościowe i metryki liczbowe nie ujawniają wystarczających informacji na temat przyczyn, specyfiki, jakości interakcji użytkownika z usługami bibliotecznymi oraz wpływu na ich wrażenia i doświadczenia. Statystyki korzystania z zasobów, liczba odwiedzin, wypożyczeń, liczba polubień postów w mediach społecznościowych są materiałem niewystarczającym. Badania ilościowe można porównać do sporządzenia fotografii instytucji z lotu ptaka. User experience w bibliotekach to zwiększenie empatii i sprawniejsze reagowanie na potrzeby użytkowników, poprawa wizerunku, uchwycenie szerszej perspektywy, wzrost użyteczności strony internetowej. Prowadzenie badań jakościowych to przyjrzenie się placówce z poziomu widzenia człowieka.
Należy podkreślić, że UX to nie tylko środowisko cyfrowe, ale całościowe funkcjonowanie biblioteki i relacje z użytkownikiem w przestrzeni fizycznej. Oprócz przyjaznej strony www, aplikacji mobilnych, sposobu prezentacji oferty w mediach społecznościowych ważna jest biblioteka jako miejsce, np. zbiory i wyposażenie oraz elementy niematerialne: kapitał ludzki, marka, wygląd i funkcjonalność.
Obecnie biblioteki istnieją w zupełnie innym środowisku niż 20, czy 10 lat temu. Zmienił się kształt świadczonych usług, pojawiły się nowe zadania, zmniejszyły się zasoby, czy to finansowe czy to ludzkie. Do tego doszły zmiany nawyków i zachowań użytkowników spowodowane np. dostępnością do Internetu.
Dlatego zasadnym jest wprowadzanie w placówkach konkretnych działań na rzecz poprawy wrażeń użytkowników. W bibliotekarstwie UX ważne jest:
- myślenie skoncentrowane na użytkowniku,
- działania oparte na badaniach (nie tylko ilościowych, ale również jakościowych),
- działania obejmujące zarówno środowisko cyfrowe, jak i realną przestrzeń biblioteczną,
- działania, które w większym stopniu dotyczą testowania użyteczności niż projektowania.
Kim zatem jest bibliotekarz UX? Po pierwsze i najważniejsze – jest „adwokatem klienta”. Zadaniem bibliotekarza UX jest patrzenie na usługi biblioteczne z perspektywy użytkownika. Badanie różnymi technikami i dogłębne zrozumienie potrzeb użytkownika są skuteczne i przyczyniają się do poprawy jakości usług oraz satysfakcji odbiorcy.
Aby realizować działania w obszarze user experince, bibliotekarze oraz kadra zarządzająca powinni mieć dostęp do odpowiednich szkoleń i platformy wymiany doświadczeń. Środowisko bibliotekarskie zdaje sobie sprawę ze zmian zachodzących w otoczeniu, rozumie konieczność przebudowy niektórych działań. Jednak chęci i entuzjazm, których nie brakuje bibliotekarzom, gaszone są często przez zwykłą codzienność, skromne możliwości finansowe, ludzkie lub organizacyjne.
Temat projektowania usług bibliotecznych odnaleźć można w następujących artykułach z czasopism bibliotekarskich :
- Bibliotekarz UX : nowa specjalizacja w zawodzie? / Bożena Jaskowska. - 2023. // Przegląd Biblioteczny (Kraków). - 2023, z. 2, s. 168-198
- IA, UX, UID, IxD - analiza terminów i pojęć / Jacek Tomaszczyk, Anna Matysek. - 2020. // Zagadnienia Informacji Naukowej. - Warszawa. - 2020, nr 1, s. 121-143
- Library User Experience, czyli o budowaniu doświadczenia użytkownika w bibliotece / Magdalena Wójcik.// Przegląd Biblioteczny (Kraków). - 2018, nr 3, s. 392-402
- Usłyszeć niewypowiedziane. Dostrzec niewidoczne : techniki UX (user experience) w badaniach użytkowników bibliotek : szanse i perspektywy / Agnieszka Wolańska. - 2020. // Przegląd Biblioteczny (Kraków). - 2020, z. 1, s. 50-64
- Wykorzystanie techniki tworzenia person w projektowaniu usług bibliotecznych : wstęp do zagadnienia / Magdalena Wójcik. - 2023. // Przegląd Biblioteczny (Kraków). - 2023, nr 3, s. 319-331
Czasopisma znajdują się w zasobach Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Przemyślu. Można z nich korzystać na miejscu lub złożyć zamówienie reprograficzne – stacjonarnie lub poprzez katalog INTEGRO.