Portret Aleksandra Fredro, aut. Aleksander Raczyński.
Domena publiczna. Źródło: https://commons.wikimedia.org
Aleksander Fredro- związany z Podkarpaciem, wybitny pisarz żyjący w dobie romantyzmu, pozostający jednak w wymowie utworów obcy problemom epoki.
Urodził się 20 czerwca 1793 roku w bogatej rodzinie szlacheckiej, w Surochowie niedaleko Jarosławia. Nigdy nie uczęszczał do szkoły, lecz pobierał nauki w domu rodzinnym. Jako 16 latek wstąpił do armii napoleońskiej Księstwa Warszawskiego, z którą przez 6 kolejnych lat wędrował i walczył aż do upadku Cesarstwa. Za zasługi na tym polu otrzymał złoty krzyż Virtuti Militari i Krzyż Legii Honorowej. Po powrocie z wojska zamieszkał w majątku ojca niedaleko Lwowa. Nie zaprzestał jednak działalności społecznej i politycznej. W 1830 roku brał udział w pracach Obywatelskiego Komitetu Pomocy dla Powstania, w 1832 roku przechowywał w swoim majątku dwóch powstańców z Wielkopolski, w 1848 r. był członkiem lwowskiej Rady Narodowej, a od 1861 roku posłem do Sejmu Krajowego, starał się o budowę pierwszej linii kolejowej w Galicji, organizował Towarzystwo Kredytowe Ziemskie i Galicyjską Kasę Oszczędności, zaś od 1873 roku był członkiem Akademii Umiejętności. Zmarł 15 lipca 1876 roku we Lwowie.
Aleksandra Fredrę wspominamy jednak nie jako żołnierza czy polityka lecz jako polskiego poetę, pamiętnikarza, a przede wszystkim najwybitniejszego komediopisarza w historii literatury polskiej.
Pierwszy ważny utwór komediowy wyszedł spod jego pióra gdy miał zaledwie 25 lat. Był to napisany z dużym humorem i wdziękiem, wydany w 1821 roku „Pan Geldhab”. Do śmierci ojca (1828 r.) i ożenku z Zofią hrabianką Jabłonowską- właścicielką, znanego z „Zemsty” zamku w Odrzykoniu, był już autorem kilkunastu kolejnych komedii. Jego utwory, pełne łagodnego humoru, pozbawione były napastliwego moralizatorstwa, co w dobie „martyrologii” i skłonności do wykorzystywania twórczości literackiej do wychowywania i pobudzania uczuć patriotycznych, przysporzyło mu kilku krytycznych opinii. Mimo tej krytyki i kilkuletniego „załamania” Fredro powrócił do pisania tworząc kolejne dzieła. W swoim dorobku ma m.in. takie znane tytuły jak: „Śluby panieńskie”, „Damy i huzary”, „Intryga naprędce”, „Pan Jowialski”, „Zemsta”, „Wielki człowiek do małych interesów”, itd. Utwory Fredry weszły na stałe do kanonu polskiej literatury i teatru. Przetłumaczone zostały również na wiele języków, m.in. na angielski, francuski, niemiecki, rosyjski, czeski, rumuński, węgierski i słowacki.
Wybrane źródła informacji:
- Aleksander Fredro / Tadeusz Czapczyński. - Warszawa: "Czytelnik", 1947.
- Fredro / Marcin Cieński. - Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2003.
- Fredro nie tylko komediopisarz/ Bogdan Zakrzewski. - Wrocław: Uniwersytet Wrocławski, 1993.
- O komediach Aleksandra Fredry / Ignacy Chrzanowski. - Kraków: Akademia Umiejętności, 1917.
- Pan Fredro / Stefan Majchrowski. - Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1965.
- Spuścizna literacka Aleksandra Fredry / Stanisław Pigoń. - Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1954.
- Uratował Polskę od melancholii : [Dokument dźwiękowy] / scen. Małgorzata Dąbek. - Nieporęt: "Varsovia", 1988.
- Z życia i twórczości Aleksandra Fredry : w dwusetną rocznicę urodzin poety : materiały z sesji naukowej, Przemyśl 5-13 czerwca 1993 / zespół red. Zbigniew Bielamowicz, Grażyna Stojak. - Przemyśl: Kolegium Nauczycielskie, 1994.
- Encyklopedia Teatru Polskiego
- Portal CULTURE.pl
- Portal dzieje.pl
- Wikipedia
