Stan wojenny obwieszczenie Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna
Obywatelki i obywatele!
Ogłaszam, że w dniu dzisiejszym ukonstytuowała się Wojskowa Rada Ocalenia Narodowego. Rada Państwa, w zgodzie z postanowieniami Konstytucji, wprowadziła dziś o północy stan wojenny na obszarze całego kraju… Fragment przemówienia gen. Wojciecha Jaruzelskiego nadanego przez radio i telewizję polską 13 grudnia 1981 roku.
Przygotowania do rozpoczęcia stanu wojennego rozpoczęły się już w czasie strajku w stoczni Gdańskiej, w sierpniu 1980 roku. Trwały one 16 miesięcy. W Moskwie drukowano odpowiednie obwieszczenia, cały czas aktualizowano listę osób przewidzianych do internowania. Bezpośrednia decyzja o wprowadzeniu stanu zapadła na początku grudnia 1981 roku. Około 10 grudnia wysłano meldunki, które miały zawierać rozkazy dla komend wojewódzkich milicji. Stan wojenny ogłoszono w nocy z 12 na 13 grudnia 1981 roku. Nie było sztywno określonego czasu jego trwania. Wszystko było uzależnione od osiągnięcia odpowiednich celów i odzyskania panowania nad sytuacją przez władze. Przede wszystkim chodziło o likwidację "Solidarności" w takim jej kształcie, w jakim powstała.
Reakcja władz państw zachodnich na wprowadzenie stanu wojennego była negatywna, chociaż w niektórych krajach obawiających się wybuchu wojny w Europie, decyzję przyjęto z wyraźną ulgą. Stany Zjednoczone natychmiast nałożyły sankcje na Polskę i Związek Radziecki, do tego samego nakłaniano również kraje Europy Zachodniej. Dzięki naciskom Amerykanów, Francja i Niemcy Zachodnie przyłączyły się do bojkotu reżimu Jaruzelskiego.
Stan wojenny w Polsce formalnie został zniesiony 22 lipca 1983 roku, jednak do porządku prawnego wprowadzono takie rozwiązania, które pozwalały na zwalczanie opozycji. Faktem jest, że najsurowszą politykę prowadzono do 1986, kiedy na mocy trzeciej amnestii uwolniono większość więźniów politycznych. Niektórzy twierdzą, że dla nich stan wojenny skończył się w 1989 roku, kiedy rozpoczęły się rozmowy przygotowawcze do Okrągłego Stołu, a potem jego obrady.
Wybrane źródła informacji:
- Stan wojenny : fakty, hipotezy, interpretacje : zbiór studiów / pod red. Arkadiusza Czwołka, Wojciecha Polaka. Toruń : Uniwersytet Mikołaja Kopernika, 2008.
- Stan wojenny : ostatni atak systemu / [wybór i oprac. Agnieszka Dębska; współpraca Marta Olendzka, Katarzyna Puchalska, Mateusz Sidor. Warszawa : "Karta" : Dom Spotkań z Historią, 2006.
- Wojna polsko-jaruzelska : stan wojenny w Polsce 13 XII 1981 - 22 VII 1983 / Andrzej Paczkowski. Warszawa : Prószyński i S-ka, 2006.
- Stan wojenny / [wprow. Antoni Dudek ; kalendarium, biogramy, słownik pojęć, wybór mater., oprac. Bogusław Kopka i in. ; red. Anna Piekarska, Małgorzata Strasz]. Warszawa : Instytut Pamięci Narodowej, 2002.
- Żeby nie było śladów : sprawa Grzegorza Przemyka / Cezary Łazarewicz. - Wyd. 3. Wołowiec : "Czarne", 2017.
- Zintegrowana Platforma Edukacyjna
