Manifestacja na ul. Armii Czerwonej (obecnie Świętego Marcina) w Poznaniu, czerwiec 1956 r.
Domena publiczna. Źródło: https://commons.wikimedia.org
Po zakończeniu II wojny światowej, niemal wszystkie dziedziny życia podporządkowane zostały władzy komunistycznej Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Wprowadzono planową i centralnie sterowaną gospodarkę, której spektakularnym sukcesem miała okazać się realizacja planu sześcioletniego (1950-1955). Wbrew propagandowym hasłom pogarszały się warunki życia w Polsce- podwyższano normy pracy przy jednoczesnym obniżaniu zarobków, obcinaniu premii i przywilejów robotniczych. Do tego doszły braki w zaopatrzeniu w żywność i artykuły przemysłowe powszechnego użytku oraz wszechobecny terror, kontrolującego wszystko i wszystkich, aparatu bezpieczeństwa.
W Polsce najgorsza sytuacja panowała w Poznaniu i całej Wielkopolsce. Pod wpływem kolejnych decyzji komunistycznej władzy dramatycznie pogarszała się sytuacja zarówno robotników, z licznych w tym rejonie fabryk i zakładów pracy, jak i rolników.
Wobec fiaska rozmów przedstawicieli robotniczych z władzami centralnymi w Warszawie (26 czerwca 1956 r.) zdecydowano o wyjściu robotników na ulicę.
Strajk wybuchł rankiem 28 czerwca (w tzw. czarny czwartek) w Zakładach Przemysłu Metalowego H. Cegielski Poznań (wówczas Zakłady im. Józefa Stalina Poznań). Szybko jednak dołączyli do niego pracownicy innych zakładów oraz mieszkańcy miasta. Demonstracja stopniowo nabrała charakteru narodowego, antykomunistycznego i antysowieckiego. Wznoszono m.in. następujące hasła: „My chcemy chleba”, „Jesteśmy głodni”, „Precz z wyzyskiem świata pracy!”, „Chcemy wolnej Polski”, „Żądamy wolnych wyborów pod kontrolą ONZ!”, „Precz z Ruskami”, „Precz z komunistami”, „Precz z czerwoną burżuazją!”, „My chcemy Boga”, „Żądamy religii w szkołach!”. Śpiewano także Hymn, Rotę oraz pieśni religijne.
Do stłumienia strajku użyto 400 czołgów oraz 10 tyś. żołnierzy Ludowego Wojska Polskiego, którymi dowodził generał Stanisław Popławski. Według różnych źródeł zginęło wówczas 74-100 cywilów, a rannych zostało ok. 650 osób. Najmłodszą, przypadkową ofiarą strzelaniny był 13-letni Romek Strzałkowski.
Wybrane źródła informacji:
- Kronika PRL 1944-1989. T. 29, Przesilenia: '56, '68, '70, '80, '89 / Kazimierz Kunicki, Tomasz Ławecki. - Warszawa : Edipresse - Kolekcje : Bellona, 2017.
- Poznański Czerwiec ʼ56 / wstęp Łukasz Kamiński i Agnieszka Łuczak . - Kraków: Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu, 2016.
- Poznański Czerwiec 1956 / pod red. Jarosława Maciejewskiego i Zofii Trojanowiczowej. - Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1990.
- Poznański Czerwiec 1956 : pierwszy bunt społeczeństwa w PRL / Edmund Makowski; red. Jacek Serwański. - Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 2006.
- Poznań '56. [Film] / reżyseria Filip Bajon; scenariusz Filip Bajon, Andrzej Górny; produkcja Studio Filmowe "Dom", Telewizja Polska, Fundacja "Poznań 56". - Warszawa: IPN, 2021.
- Portal Historyczny dzieje.pl
- IPN
- Wikipedia
