Plakat „Solidarności” nawiązujący do kadru z filmu „W samo południe” - symbol wyborów kontraktowych.
Licencja CC BY 3.0. Źródło: Wikimedia Commons
Wybory parlamentarne w Polsce w 1989 roku (tzw. wybory czerwcowe lub wybory do sejmu kontraktowego) odbyły się w dniach 4 i 18 czerwca. Były to pierwsze częściowo wolne wybory w Polsce po drugiej wojnie światowej. Zostały przeprowadzone na zasadach uzgodnionych w trakcie rozmów Okrągłego Stołu. Przyjęto parytet podziału mandatów w przyszłej izbie niższej parlamentu w stosunku 65 proc. (299 miejsc) dla koalicji partyjno-rządowej i 35 proc. (161 miejsc) dla kandydatów bezpartyjnych. Miało to stworzyć iluzje współudziału opozycji w rządzeniu krajem, a jednocześnie zapewnić PZPR ciągłość rządzenia. Walka o 161 miejsc w Sejmie oraz o wszystkie mandaty senatorskie (100) miała charakter otwarty i demokratyczny. Jednocześnie konkurowali o nie także kandydaci jawnie wspierani lub nieformalnie popierani przez obóz władzy, reprezentanci różnych organizacji społecznych i zawodowych oraz osoby niezależne.
Pierwsza tura wyborów z 4 czerwca 1989 r. przyniosła zwycięstwo kandydatów Komitetu Obywatelskiego „Solidarność”. Strona opozycyjna zdobyła 160 na 161 możliwych do zdobycia mandatów poselskich oraz 92 ze wszystkich stu mandatów senatorskich. Taki spektakularny wynik pokazał niezbicie, że społeczeństwo ma dosyć dotychczasowego systemu. Komuniści ponieśli sromotną porażkę.
Z perspektywy czasu wydaje się, że zwycięstwo „Solidarności” w wyborach kontraktowych z czerwca 1989 r. nie zostało w pełni wykorzystane. Skutkowało to udziałem postkomunistycznych elit w życiu publicznym od początku istnienia III Rzeczpospolitej.
Pierwsze w pełni wolne wybory parlamentarne w Polsce odbyły się dopiero 27 października 1991.
Wybrane źródła informacji:
- Leksykon politologii: wraz z aneksem Reforma samorządowa w Polsce Partie, Parlament, Wybory (1989-2000) : praca zbiorowa / pod red. Andrzeja Antoszewskiego i Ryszarda Herbuta. - Wrocław : "Atla 2", 2000.
- Najnowsza historia Polski 1980–2002 / Wojciech Roszkowski.- Warszawa: Świat Książki, 2003.
- Osobista historia III Rzeczypospolitej / Aleksander Hall.- Warszawa: Wydawnictwo Rosner i Wspólnicy, 2011.
- Wybory czerwcowe 1989 roku. U progu przemiany ustrojowej / Paulina Codogni .- Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2012.
- IPN
- Portal Historyczny dzieje.pl
- Portal Przystanek Historia
- Wikipedia
- Archiwum Państwowe w Szczecinie
- Zintegrowana Platforma Edukacyjna
- Repozytorium Cyfrowe Instytutów Naukowych
- Sejm Rzeczypospolitej Polskiej
