140 rocznica śmierci Victora Hugo - Podkarpackie Biblioteki Pedagogiczne

Rzeszów

22.05.2025

Tytuł: 140 rocznica śmierci Victora Hugo

Slajd 1

Tekst: 140 rocznica śmierci Victora Hugo (1802-1885)

Slajd 2

Tekst: Victor Marie Hugo urodził się 26 lutego 1802 w Besancon , zmarł 22 maja 1885 r w Paryżu. Jeden z najważniejszych twórców literatury francuskiej i czołowy przedstawiciel romantyzmu francuskiego.

Autor poezji, dramatów wierszem i prozą oraz powieści, jak również listów i przemówień politycznych. Do jego najważniejszych dzieł należą powieści “Nędznicy”, “Katedra Marii Panny w Paryżu”, dramat “Hernani” oraz jedyna we francuskiej literaturze epopeja “Legenda wieków”.

Był członkiem Akademii Francuskiej, deputowanym do Konstytuanty, a następnie do Zgromadzenia Narodowego. Wspierał rewolucję lipcową w 1830 r., brał udział w rewolucji lutowej w 1848 roku, a z powodu przekonań politycznych przez 19 lat (1851–1870) przebywał na dobrowolnym wygnaniu poza granicami Francji jako przeciwnik II Cesarstwa. Po upadku Napoleona III w roku 1870 wrócił do Francji, zasiadał w Senacie III Republiki.

Jego utwór “Katedra Marii Panny w Paryżu” umieszczony został w index librorum prohibitorum dekretem z 1834 roku, zaś “Nędznicy” – dekretem z 1864 roku.

Zdjęcie: Victor Hugo – wizerunek pisarza, źródło: domena publiczna

Źródło tekstu

Slajd 3

Tekst: Nędznicy: powstanie i znaczenie

Powieść “Nędznicy” autorstwa Victora Hugo powstała w 1862 roku i od razu odniosła ogromny sukces zarówno wśród czytelników, jak i krytyków, przyczyniając się do wzrostu świadomości społecznej i politycznej we Francji. Hugo napisał tę książkę jako swoje spojrzenie na społeczeństwo XIX wieku, które było naznaczone nierównościami społecznymi, biedą i niesprawiedliwością. “Nędznicy” poruszają tematy takie jak miłość, nadzieja, walka o sprawiedliwość oraz wpływ warunków społecznych na jednostkę.

Książka ta odegrała kluczową rolę w rozwoju realizmu literackiego oraz w podkreśleniu potrzeby zmiany społecznej. Hugo był zaangażowany politycznie i poprze swoje dzieło starał się zwrócić uwagę na problemy społeczne oraz niesprawiedliwość w systemie prawnym. Książka ta wywarła duży wpływ na debatę publiczną i przyczyniła się do zmiany niektórych aspektów francuskiego prawa karnego. “Nędznicy” stały się symbolem walki o równość i sprawiedliwość społeczną.

Źródło tekstu
Zdjęcie: strona tytułowa „Nędzników”, źródło: domena publiczna

Slajd 4

Tekst: Nie są znane powszechnie zamiłowania i talenty plastyczne Victora Hugo. Ciągle odkrywa się na nowo jego obrazy. Stworzył ich około 4 tysiące, obecnie wystawiane nie tylko we Francji, ale również w Nowym Yorku, Wenecji, Brukseli i Madrycie.

Jako dobry samouk Hugo nie wahał się używać metod ludowych albo eksperymentalnych: mieszał atrament z czarną kawą, węglem, sadzami z komina, szkicując końcem zapałki albo chorągiewką ptasiego pióra.

Jego dzieła są małych rozmiarów i służyły mu do ilustrowania swej twórczości literackiej (Les Travailleurs de la mer), jak również jako prezenty dla przyjaciół wysyłane na urodziny lub inne okazje. Ta sztuka, którą uprawiał przez całe życie, stanowiła dlań przede wszystkim rozrywkę.

Ta strona talentu Hugo nie umknęła uwadze jego współczesnych i była przyczyną wielu pochwał, w szczególności od Baudelaira:

“Nie znalazłem u wystawców Salonu tej wspaniałej wyobraźni, która tkwi w obrazach Victora Hugo jak tajemnica w niebie. Mówię o jego rysunkach atramentowych, bo to więcej niż jasne, że w poezji nasz poeta jest królem pejzażystów“

Źródło tekstu

Slajd 5

Tekst: Victor Hugo w popkulturze

Dzieła Victora Hugo były wielokrotnie adaptowane przez kino, telewizję i teatr. Najwięksi aktorzy starali się o wcielenie w role jego bohaterów. We Francji Jean Valjean był interpretowany przez Harry’ego Baura, Jeana Gabina, Lino Venturę, a także Gerarda Depardieu. Współcześnie także wielu pieśniarzy podejmuje jego utwory, np. Georges Brassens (Gastibelza), Julos Beaucarne (Je ne songeais pas à Rose), Colette Magny (Les Tuileries, Chanson en canot).

Powstało ogółem niemal sto adaptacji filmowych, w tym około dwudziestu samych Nędzników i niewiele mniej Katedry NMP w Paryżu. Uniwersalność Hugo przejawia się w filmie w sposób szczególny, gdyż różne kinematografie podjęły jego dzieła: amerykańska (1915, „Don Caesar de Bazar” na podstawie „Ruy Blas”), angielska, indyjska (Badshah Dampati,1953, na podstawie „Katedry NMP w Paryżu”), japońska (1950, Re Mizeraburu: Kami to akuma: adaptacja „Nędzników” w kontekście japońskiego okresu Meiji), egipska (np. 1978, Al Bo’asa, znów na podstawie Nędzników), włoska (1966, L’Uomo che ride, adaptacja „Człowieka śmiechu”). Dodać do tego należy filmy inspirowane biografią Victora Hugo, spośród których jeden z bardziej znanych to Miłość Adeli H. (L’Histoire d’Adèle H.) w reżyserii Francois Truffaut. Na podstawie powieści powstały również liczne filmy rysunkowe, z których najbardziej znane to „Dzwonnik z Notre-Dame” (1996) (The Hunchback of Notre Dame) wyprodukowany przez Walt Disney Pictures i Nędznicy (1979), animacja japońska.

Źródło tekstu

Slajd 6

Tekst: Istnieje też znaczna liczba adaptacji telewizyjnych, mniej lub bardziej wiernych oryginałowi. W rodzinnej Francji znakomitą sławą cieszyło się przeniesienie na mały ekran „Nędzników” w reżyserii Roberta Hosseina (1985) z udziałem Lino Ventury, Jeana Carmeta i Michela Bouqueta. W roku 2000 serialowej adaptacji dokonała Josee Dayan – w tym filmie role głównych antagonistów Jeana Valjeana oraz Javerta zagrali Gérard Depardieu i John Malkovich.

Przykładowe utwory w operze: Lukrecja Borgia (Gaetano Donizetti, 1833), według dzieła o tym samym tytule, Il Giuramento (Saverio Mercadante, 1837), według Angelo, tyran de Padoue, Ernani Verdiego, 1844, na podstawie Hernani, Rigoletto Verdiego, 1851, według Król się bawi. Znane musicale to: Les Miserables – adaptacja powieści Nędznicy autorstwa Alaina Boublila (libretto) i Claude’a-Michela Schonberga (muzyka) z 1980 roku oraz Notre-Dame de Paris – adaptacja Dzwonnika z Notre-Dame z 1998 roku dokonana przez Luca Plamondona (libretto) i Richarda Cocciante (muzyka).

Victor Hugo nie był zwolennikiem takich adaptacji, co zapewne zainspirowało go do rozporządzenia: Niech nikt nie składa muzyki do mych wierszy!

Niemniej jednak jego przyjaciel Franz Liszt komponował wiele utworów symfonicznych do jego poematów: Co słychać na górze (Ce qu’on entend sur la montagne) na podstawie Jesiennych liści i Mazepa według Orientales. Również inni kompozytorzy złamali zakaz poety: Georges Bizet, Camille Saint-Saens, Gabriel Faure czy Richard Wagner.

Źródło tekstu

Slajd 7

Tekst: Victor Hugo w zbiorach pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Rzeszowie

Slajd 8

Tekst: Victor Hugo w zbiorach pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Rzeszowie

Poezje polityczne / Wiktor Hugo ; przeł. i oprac. Zbigniew Bieńkowski. - Warszawa : Państwowy Instytut Wydawniczy, 1954.
Poezje wybrane / Victor Hugo ; wybrał, wstępem i notą opatrzył Jerzy Parvi ; przeł. i przypisy oprac. Zbigniew Bieńkowski. - Warszawa : Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza, 1976.
Pracownicy morza / Victor Hugo. - Warszawa : Państwowy Instytut Wydawniczy, 1955.
Ren / Wiktor Hugo ; tł. [z fr.] Izabela Rogozińska ; przypisami i notą wydawniczą opatrzył Paweł Hertz. - Warszawa : Państwowy Instytut Wydawniczy, 1987.
Rok 93 / Victor Hugo. - Warszawa : Państwowy Instytut Wydawniczy, 1957.
Ruy Blas : dramat w pięciu aktach / Wiktor Hugo ; przeł. Gabriel Karski. - Warszawa : Państwowy Instytut Wydawniczy, 1955.

Opracowania twórczości

Cztery szkice literackie / Jarosław Iwaszkiewicz. - Warszawa : "Czytelnik", 1953.
Hugo : człowiek i dzieło / Jean-Bertrand Barrere ; przeł. [z fr.] Jerzy Parvi. - Warszawa : Państwowy Instytut Wydawniczy, 1968.
Olimpio czyli życie Wiktora Hugo / Andre Maurois ; przeł. [z fr.] Krystyna Dolatowska ; wiersze przeł. [z fr.] Zbigniew Bieńkowski. - Wyd. 2. - Warszawa : Państwowy Instytut Wydawniczy, 1961.
Pisma krytycznoliterackie / Antoni Sygietyński ; wstęp i wybór Tomasza Weissa. - Kraków : Wydawnictwo Literackie, 1971.
Polska w twórczości i działalności Wiktora Hugo / Jerzy Parvi. - Warszawa : Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977.
Studia i szkice literackie / Stefania Skwarczyńska. - Warszawa : "Pax", 1953.
Ślady wpływu Wiktora Hugo w dramatach Słowackiego : szkic literacki / B. Kielski. - Krosno : [wydawca nieznany], 1908.
Wiktor Hugo / W. Nikołajew ; tł. z ros. Wiera Anisimow-Bieńkowska, cytaty poetyckie przeł. Zbigniew Bieńkowski. - Warszawa : "Wiedza Powszechna", 1953.
Wiktor Hugo : pisarz walczący / Jan Kott. - Warszawa : "Książka i Wiedza", 1952.