WCAG do prezentacji: Boże Narodzenie u Lasowiaków
Slajd 1.
Tekst: Boże Narodzenie u Lasowiaków.
Slajd 2.
Tekst: Boże Narodzenie dla lasowiaków to okazja do przekazywania pokoleniowych zwyczajów. To czas łączący w sobie głęboką religijność, bliskość z naturą oraz rodzinne tradycje.
Zima w skansenie w Kolbuszowej, fot. Jan Mazurkiewicz
Slajd 3.
Tekst: Wigilia Bożego Narodzenia.
Slajd 4.
Tekst: “Przez cały dzień, aż do kolacji, w wigilię Bożego Narodzenia obowiązywał ścisły post... ograniczano się jedynie do zjedzenia kromki chleba omaszczonej olejem lnianym lub konopnym albo posypanej solą, spożycia pieczonych na piecu, pokrojonych w plasterki ziemniaków i wypicia kubka kawy zbożowej. Postny charakter miała również kolacja... nazywana pośniekiem, postnikiem lub wiecerzo... Do kolacji zasiadano wraz z pojawieniem się na niebie pierwszej gwiazdy. Gospodarz ceremonialnie wnosił do izby snop zboża, tzw. króla, i stawiał go w kącie. Towarzyszył on domownikom aż do drugiego dnia świąt, a zapewnić miał dostatek oraz urodzaj zboża podczas najbliższych zbiorów. Po wspólnej modlitwie... łamano się opłatkiem i składano sobie życzenia. Następnie zasiadano do stołu... Pod każdą miskę sypało się kilka ziaren zboża albo podkładało opłatek.
Od stołu wstawano dopiero po skończonej wieczerzy. Jedzono barszcz z grzybami, kapustę z grochem, także z dodatkiem jagieł i sera, pierogi z kapustą, z grzybami, z serem, kaszą, ziemniakami i miętą, grubo krajane kluski, ziemniaki - wszystko obowiązkowo maszczone olejem...
Gospodarz po pośniku szedł do koni i krów i zanosił im “kolędę”: kromkę chleba... wraz ze specjalnie barwionym na czerwono opłatkiem.”
Lesiok se ja lesiok, Zeszyty regionalne, nr 11/ red. Damian Drąg, Rzeszów 2023
Slajd 5.
Tekst: Boże Narodzenie i kolędowanie.
Slajd 6.
Tekst: “Dzień Bożego Narodzenia był uroczystym świętem, w którym nie wykonywano żadnych prac, ani nie odwiedzano się wzajemnie. Od północy zaczynano kolędowanie. Przychodzili kolędnicy po szczęściu lub po szczodrokach, dzieci z kolędami podokiennymi, z szopką nieruchomą i kukiełkową, z turoniem, gwiazdą, z żywym koniem lub kobyłką. Najwcześniej przychodziły pastuszki - dzieci w wieku 8-10 lat, które rzucały po izbie owies. Dzieci obdarowywano kolędą w postaci pieroga lub kiełbasy, a czasem dawano pieniądze.”
“Kolędnicy fantastycznie przebrani na zaproszenie gospodarza i za jego pozwoleniem wpadali do domu, psocili, śpiewali rozmaite pastorałki, później składali życzenia zdrowia i urodzaju gospodarzom, a zamążpójścia czy ożenku pannom i kawalerom.”
- Lasowiacy: materiały do monografii etnograficznej/ Krzysztof Ruszel, Rzeszów 1994, czytR 216742.
- Lesiok se ja lesiok, Zeszyty regionalne, nr 11/ red. Damian Drąg, Rzeszów 2023.
Slajd 7.
Tekst: Nieznane lasowiackie zwyczaje - opowiada pani Halina Ordon z Koła Gospodyń Wiejskich w Cyganach:
Pająk wiszący u powały (sufitu) był jedną z najpiękniejszych ozdób bożonarodzeniowych, Muzeum Kultury Ludowej w Kolbuszowej, fot. Jan Mazurkiewicz