Maria Kozłowa to osoba nietuzinkowa: pedagog, poetka, twórczyni ludowa, animatorka kultury działająca na rzecz popularyzacji folkloru lasowiackiego. Decyzją Rady Miasta Maria Kozłowa została ogłoszona tarnobrzeską Patronką Roku 2024. Z dumą przypominamy, że stało się to na wspólny wniosek Biblioteki Pedagogicznej w Tarnobrzegu przy PZPW w Rzeszowie oraz Miejskiej Biblioteki Publicznej im. dr. Michała Marczaka w Tarnobrzegu.
25. rocznica śmierci tej wyjątkowej poetki to doskonała okazja, by przypomnieć postać, twórczość oraz ideę, jaka przyświecała Marii Kozłowej przez całe jej życie. By pokazać wielość i bogactwo dokonań, Biblioteka Pedagogiczna zaplanowała cały wachlarz działań. Pani Małgorzata Fajt, wicedyrektor ds. Biblioteki Pedagogicznej przy PZPW w Rzeszowie, z satysfakcją zaznacza, że wszystkie zostały zrealizowane. Począwszy od konferencji, która zainicjowała obchody, poprzez ciekawe wykłady, interesujące spotkania, na czele z gościem specjalnym, Panią Dorotą Kozioł, córką Marii Kozłowej, warsztaty śpiewu białego, grę terenową dla uczniów szkoły podstawowej, występ artystyczny zespołu ludowego, warsztaty plastyczne oraz rękodzieła ludowego, nasz coroczny cykl spotkań w ramach Tygodnia Historycznego, który w całości poświęcony był machowskiej poetce i kulturze lasowiackiej, wystawy towarzyszące: twórczości poetki oraz haftu i strojów, turniej gry planszowej (autorskiej BP!), aż po konkursy: literacki oraz na scenariusz opowieści do teatrzyku kamishibai, ponadto powstał monodram, specjalnie przygotowany na tę okazję, natomiast dla pasjonatów nowoczesnej technologii stworzony został monolog, który wygłosiła sama Maria Kozłowa, ożywiona przy użyciu sztucznej inteligencji. Słowem, było to godne świętowanie – na jakie bez wątpienia zasługiwała ta wyjątkowa edukatorka i pasjonatka kultury lasowiackiej. To w skrócie, a oto szczegółowe zestawienie:
Konferencja „Lasowiaczka z Machowa”
Konferencja pod hasłem „Lasowiaczka z Machowa” uroczyście zainaugurowała Rok Marii Kozłowej. Spotkanie, które odbyło się 29 lutego otworzyło bogaty cykl wydarzeń.
- „Puszcza Sandomierska – zanim przybyli Lasowiacy”. Prelegentem był Pan Janusz Wepsięć z Regionalnego Centrum Promocji Obszaru Natura 2000.
- Kim byli Lasowiacy? – Pani Halina Ordon z Zespołu Ludowego „Cyganianki” opowiedziała o kulturze i zwyczajach Lasowiaków. Ukoronowaniem wykładu był występ Zespołu Śpiewaczego „Rutka” z Cyganów, a towarzyszyła mu Kapela Ludowa „Lasowiacy”, która dała wspaniały instrumentalny koncert.
- „Jestem Maria Kozłowa – Lasowiaczka z Machowa”- animacja z głosem Marii Kozłowej. Monolog, który wygłosiła do uczestników konferencji sama Maria Kozłowa, ożywiona przy użyciu narzędzi sztucznej inteligencji, przygotowała Pani Ewa Miękina. Usłyszeć głos Marii Kozłowej to była wyjątkowa gratka, a dodatkową było dopowiedzenie wizualne – wspaniałe, unikatowe zdjęcia z życia tej niezwykłej twórczyni ludowej, propagatorki folkloru lasowiackiego.
- „Jak to Marysi znachorka różę odmówiła, czyli gusła lasowiackie”. Monolog teatralny. Monodram wyreżyserowała i wykonała Pani Monika Bieniek, prywatnie pasjonatka teatru. Zamysł był taki, by o świecie lasowiackim opowiedzieć z perspektywy kobiety i jej emocji – bo emocje są ponadczasowe.
Odbiorcami konferencji byli uczniowie szkół podstawowych.
Miejsce konferencji: Tarnobrzeski Dom Kultury
Wystawa „2024 Rok Marii Kozłowej"
Przygotowana specjalnie z okazji obchodów Roku Marii Kozłowej wystawa zawierała sporo publikacji, wspomnień i utworów poetki z Machowa. Dostępna była od stycznia do grudnia w dziale Czytelni, chętnie odwiedzana przez młodzież szkolną oraz osoby dorosłe.
Przygotowanie wystawy: Pani Ewa Fajt
Warsztaty „Lasowiackie ozdoby”
Uczniowie tarnobrzeskich szkół wzięli udział w warsztatach „Lasowiackie ozdoby”, podczas których stworzyli piękne prace inspirowane lasowiackimi tradycjami. Uczestnicy obejrzeli animację o Marii Kozłowej, tarnobrzeskiej patronce roku 2024, a następnie wykonali pająki krystaliczne z kolorowej bibuły i słomianych rurek. Uczniowie ćwiczyli cierpliwość, dokładność i precyzję, a efekty ich pracy były zachwycające. Wydarzenie było jednym z atrakcji Tygodnia Bibliotek, a odbyło się 13 maja.
Miejsce wydarzenia: Biblioteka Pedagogiczna w Tarnobrzegu
Gra terenowa „Flisackie tradycje” w Ulanowie
Edukacyjny wyjazd w dniu 17 czerwca do Ulanowa - stolicy flisactwa polskiego. Urodę miasta, jego bogate tradycje mieli okazję poznawać uczniowie klasy VI B ze Szkoły Podstawowej nr 3 w Tarnobrzegu. Przewodnikiem po tej wspaniałej przestrzeni był kustosz Muzeum Flisactwa Polskiego Pan Bartłomiej Pucko. Zebrani wysłuchali barwnych historii. Opowieść była wspaniałym wstępem do spaceru, którego kolejne punkty wyznaczały zagadki przygotowane przez kustosza muzeum. Szóstoklasiści poradzili sobie znakomicie. Spore wyzwanie i frajdę stanowiło ostatnie zadanie, które przygotowane zostało przez kadrę naszej biblioteki w ramach gry terenowej „Tradycje flisackie w Ulanowie”. Każdy z pięciu zespołów otrzymał pakiet materiałów: patyczki, sznurek, druciki florystyczne, kawałek materiału. Zadaniem uczniów było samodzielne zbudowanie tratwy flisackiej w mocno pomniejszonej skali, a wszystko w określonym czasie. Była rywalizacja, ale też współdziałanie, kreatywność i megafrajda dla wszystkich. Ukoronowaniem był spływ łodziami stylizowanymi na galary, czyli na dawne statki używane do jednorazowego transportu towarów w dół rzeki. Piękno Sanu i Tanwi, przyroda nadrzeczna, cudowne słońce, słowem, gwarancja dobrych zdjęć.
Miejsce gry: Ulanów
Turniej gry planszowej „Lesiocki gospodorz”
W Bibliotece Pedagogicznej w Tarnobrzegu 16 października odbył się emocjonujący Turniej Gry Planszowej o Puchar Marszałka Województwa Podkarpackiego „Lesiocki Gospodorz”, który połączył rywalizację z edukacją o kulturze Lasowiaków. W rywalizacji wzięło udział 5 zespołów reprezentujących szkoły podstawowe z województwa podkarpackiego: Publiczna Szkoła Podstawowa w Krzątce, Szkoła Podstawowa im. Królowej Jadwigi w Widełce, Szkoła Podstawowa nr 6 im. Akademii Miechocińskiej w Tarnobrzegu, Szkoła Podstawowa nr 7 im. gen. L. Okulickiego w Tarnobrzegu, Szkoła Podstawowa im. Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Tuszymie. Podczas rozgrywek, uczestnicy nie tylko dobrze się bawili, ale również rozwijali swoje umiejętności strategiczne, rywalizując o zdobycie jak największej liczby figurek – symboli lesiockiego majątku. To właśnie zespół, który zgromadził najwięcej figurek, osiągnął najwyższy wynik, zdobywając zasłużony tytuł mistrzów turnieju.
Turniej przygotowały i prowadziły Pani Marta Król i Pani Ewa Miękina. O piękną scenografię spotkania zadbała Pani Anna Słodownik. Natomiast nad prawidłowym przebiegiem turnieju czuwali sędziowie, po jednym przy każdym stoliku - Panie: Anna Słodownik, Izabella Stachowicz, Marta Król, Monika Bieniek, Marzena Tęcza-Kupiec.
Miejsce wydarzenia: Biblioteka Pedagogiczna w Tarnobrzegu
Konkurs literacki „Maria Kozłowa inspiruje”
W dniu 11 grudnia odbyła się uroczystość podsumowania Powiatowego Konkursu Literackiego „Maria Kozłowa inspiruje”, na którym to wydarzeniu obecni byli: laureaci w obu kategoriach (uczniowie oraz dorośli), nauczyciele, którzy przygotowali młodzież, jak również uczniowie ze Szkoły Podstawowej nr 3 w Tarnobrzegu. Celem konkursu było uczczenie Roku Marii Kozłowej, upowszechnienie wiedzy o machowskiej poetce i jej twórczości, kształcenie patriotyzmu lokalnego oraz stworzenie młodzieży oraz dorosłym możliwości wykazywania się talentem literackim i wyrażenia swoich przemyśleń i uczuć. Konkurs skierowany był do uczniów klas VI – VIII szkół podstawowych oraz osób dorosłych z terenu Tarnobrzega i powiatu tarnobrzeskiego. Pomysłodawczynią konkursu była Pani Maria Pałkus, polonistka, miłośniczka ziemi tarnobrzeskiej i jej historii.
Koordynator: Pani Monika Bieniek
Miejsce wydarzenia: Biblioteka Pedagogiczna w Tarnobrzegu
Konkurs „Scenariusz opowieści lasowiackiej do teatrzyku Kamishibai”
W dniu 16 grudnia odbyło się uroczyste podsumowanie konkursu „Scenariusz opowieści lasowiackiej do teatrzyku kamishibai”. Wydarzenie było świętem lasowiackiej tradycji, kultury oraz młodzieńczej kreatywności. Podsumowanie rozpoczęło się storytellingową opowieścią zaprezentowaną w formie teatrzyku kamishibai - publiczność przeniosła się w świat lasowiackiej przygody. W konkursie wzięło udział dwudziestu czterech uczniów reprezentujących: Publiczną Szkołę Podstawowa w Krzątce, Szkołę Podstawową nr 8 w Tarnobrzegu, Szkołę Podstawową nr 4 w Tarnobrzegu, Zespół Szkół Społecznych nr 2 im. Małego Księcia w Tarnobrzegu, Dom Kultury Wrzawy, Środowiskowy Dom Kultury Gorzyce. Pomysłodawczynią konkursu oraz jego regulaminu była Pani Małgorzata Fajt.
Koordynator: Pani Ewa Miękina
Miejsce wydarzenia: Biblioteka Pedagogiczna w Tarnobrzegu
Tydzień Historyczny – „Wokół Marii Kozłowej”
XII Tydzień Historyczny im. Kazimierza Wiszniowskiego to wydarzenie zyskało już swoją renomę jako jedno z ważniejszych spotkań historycznych w Tarnobrzegu. Program tegorocznej edycji oscylował wokół świata Lasowiaków, jego tradycji, kultury, języka, ale i współczesnych odniesień. Nie mogło zabraknąć wspomnienia o Marii Kozłowej, tarnobrzeskiej Patronce Roku 2024. W dniach 18 – 22 listopada, codziennie przez cały tydzień odbywały się ciekawe wydarzenie, przeznaczone dla młodzieży szkolnej oraz osób dorosłych.
- Spotkanie autorskie. Prezentacja książki autorstwa Pani Doroty Kozioł, poświęcona jej matce, Marii Kozłowej. Autorka przybliżyła uczestnikom spotkania nie tylko biografię machowskiej poetki, ale także uwarunkowania historyczne i społeczne w których żyła. Spotkanie autorskie uświetnił występ zespołu "Lasowiacka Nuta", który, przedstawiając tradycyjne pieśni lasowiackie, dodał wyjątkowego klimatu wydarzeniu.
- Prelekcja „Ulubione motywy w wierszach Marii Kozłowej”, którą wygłosiła Pani Maria Pałkus, emerytowana nauczycielka. Wykład dotyczył tematu motywów wędrownych w twórczości Marii Kozłowej, niezwykłej kobiety, nazywanej przez dziennikarzy „Kolbergiem w spódnicy" i „ostatnią Lasowiaczką".
- Prezentacja projektu „Burda Lasowiacka”, którą przeprowadziła projektantka i stylistka Pani Justyna Wesołowska. Pani Justyna, opowiadając o strojach ludowych u Lasowiaków, skupiła się głownie na ubiorze kobiet: codziennym i odświętnym, szerzej przedstawiając ten drugi. Spotkanie z projektantką to była wyjątkowa gratka dla miłośników mody, a dla każdego okazja do inspiracji.
- Prelekcja „O tych co już ich nie ma – Machów, Kajmów”, którą wygłosił dr hab. Tadeusz Zych, dyrektor Muzeum – Zamek Tarnowskich w Tarnobrzegu. Bardzo ciekawie opowiadał o historii i mieszkańcach nieistniejących wsi: Machowa i Kajmowa. Te nadwiślańskie miejscowości wydały wielu wybitnych obywateli.
- Warsztaty białego śpiewu oraz wykład pt. „Motywy haftu lasowiackiego. Ostatnie wydarzenie w ramach XII Tygodnia Historycznego było niezwykle artystyczne. W piątek 22 listopada odbyły się bowiem warsztaty białego śpiewu, które poprowadziła Pani Aleksandra „Olica” Suchowiecka oraz wykład pt. „Motywy haftu lasowiackiego wykorzystywane w strojach ludowych”, który wygłosiła Pani Anita Ryba.
- Dodatkową atrakcją, nomen omen ozdobą Tygodnia Historycznego była wystawa pt. „Grębowsko-tarnobrzeskie stroje ludowe", którą przygotowała Spółdzielnia Socjalna Łęgowianka z Bojanowa. Wszystkie prace wyeksponowane w sali wystawowo-konferencyjnej zachwycają precyzją i artyzmem wykonania. Te unikatowe arcydzieła z haftu lasowiackiego świadczą same za siebie – tak piękne dziedzictwo należy odpowiednio uhonorować i kultywować. By inspirować kolejne pokolenia.Koordynator wystawy: Pani Anna Słodownik
Miejsce wydarzenia: Biblioteka Pedagogiczna w Tarnobrzegu
Należy dodać, że są to wydarzenia, które Biblioteka Pedagogiczna w Tarnobrzegu przygotowała w związku z obchodami Roku Marii Kozłowej. Natomiast działań było znacznie więcej. Sporo wydarzeń odbyło się również w ramach projektu „Lasowiacy inspirują”, który rozpisany jest na lata 2023 -2027, a finansowany z budżetu Urzędu Marszałkowskiego Województwa Podkarpackiego. Jego celem jest promowanie kultury lasowiackiej, stworzenie sieci instytucji promujących kulturę lasowiacką, wśród których ważną rolę odegrają szkoły. Program adresowany jest do dyrektorów, nauczycieli, uczniów, by młodzi ludzie mogli poznać swoje korzenie, tożsamość. Ten innowacyjny program realizowany jest przez Bibliotekę Pedagogiczną w Tarnobrzegu, Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli w Tarnobrzegu, Wojewódzką Bibliotekę Pedagogiczną w Rzeszowie -placówki działające przy Podkarpackim Zespole Placówek Wojewódzkich w Rzeszowie.
Oto najważniejsze wydarzenia:
Konferencja „Zainspirowani”
Jednym z wydarzeń, które zainaugurowało program LASOWIACY INSPIRUJĄ - ROK 2024 była konferencja pod hasłem „Zainspirowani”, która odbyła się 19 marca. Biblioteka Pedagogiczna w Tarnobrzegu była współorganizatorem wydarzenia. Placówka z przyjemnością włączyła się w obchody, dodając własne, nietuzinkowe edukacyjne cegiełki w optyce współczesności - by inspirować młodzież i zachęcić ją do czerpania z bogatej tradycji lasowiackiej, by ten świat wydał im się atrakcyjny i ciekawy. Monolog wygenerowany przy użyciu narzędzi sztucznej inteligencji, monodram oraz gra planszowa to projekty przygotowane przez nauczycieli-bibliotekarzy Biblioteki Pedagogicznej w Tarnobrzegu, które wzbudziły ogromne zainteresowanie i emocje licznie zgromadzonych gości. Monolog, który wygłosiła do uczestników konferencji sama Maria Kozłowa, ożywiona przy użyciu narzędzi sztucznej inteligencji przygotowała Pani Ewa Miękina, nauczyciel-bibliotekarz. Monodram pt. „Jak to Marysi znachorka różę odmówiła, czyli gusła lasowiackie” opracowała, wyreżyserowała i wykonała Pani Monika Bieniek, nauczyciel-bibliotekarz, a prywatnie pasjonatka teatru. Trzeci projekt to autorska gra planszowa „Lesiocki gospodorz", której zasady opracowała Pani Marta Król, nauczyciel-bibliotekarz, natomiast o grafikę zadbała Pani Ewa Miękina. Planszówka, oczywiście w optyce współczesności. Atrakcyjna dla uczniów grafika, ciekawe zadania, pionki wykonane za pomocą drukarki 3D, nuta rywalizacji - edukacja poprzez zabawę. Trzeba dodać, że gra jest częścią „Lasowiackiego tobołka inspiracji", który otrzymują szkoły uczestniczące w projekcie „Lasowiacy inspirują". Wspaniałe wyróżnienie.
Miejsce wydarzenia: Miejski Dom Kultury w Kolbuszowej
Konferencja i Piknik
W dniu 12 września miały miejsce dwa ważne wydarzenia: konferencja powiatowa pt. „Zadania dyrektora szkoły, przedszkola i placówki oświatowej w kontekście zmian współczesnej edukacji” oraz Piknik lasowiacki pn. „Gdzie kucharek sześć, tam damy wam zjeść". Biblioteka Pedagogiczna w Tarnobrzegu miała swój wkład w oba te wydarzenia. Podczas konferencji, uczestnicy mieli okazję zapoznać się z prezentacją naszych zbiorów, które odpowiadają priorytetom polityki oświatowej, oraz szczegółowym zestawieniem bibliograficznym i ofertą edukacyjną na rok szkolny 2024/2025. Pani Ewa Wicherska zapraszała do wypożyczenia wybranych książek i zapisania się do biblioteki. W konferencji wzięła również udział Pani Małgorzata Fajt, wicedyrektor ds. Biblioteki Pedagogicznej w Tarnobrzegu przy PZPW w Rzeszowie, która zaprosiła zebranych dyrektorów do skorzystania z naszej oferty. Dla młodszych uczestników – uczniów Szkoły Podstawowej nr 7 w Tarnobrzegu, Szkoły Podstawowej nr 3 w Tarnobrzegu oraz Szkoły Podstawowej w Woli Rusinowskiej – zorganizowaliśmy warsztaty rękodzieła, prowadzone przez Panią Ewę Miękinę. Dzieci miały okazję wykonać unikalne ozdoby inspirowane kulturą lasowiacką, co nie tylko pobudzało ich kreatywność, ale także uczyło precyzji i cierpliwości. Uczniowie mogli również spróbować swoich sił w grze planszowej „Lesiocki gospodorz”, której zasady przedstawiła Pani Marta Król. Gra, inspirowana tradycją Lasowiaków, łączy elementy edukacji z rozrywką, rozwijając u dzieci umiejętność logicznego myślenia i pracy zespołowej. W zabawie, oprócz rywalizacji, ważna była współpraca, a uczniowie poznawali przy tym kulturę regionalną.
Miejsce wydarzenia: Podkarpackie Centrum Edukacji Nauczycieli w Rzeszowie Oddział Tarnobrzeg
Inspirujące spotkanie w Bojanowie
W niedzielę 27 października odbyła się wystawa poplenerowa pt. „Wczoraj i dziś” w ramach projektu pn. „Plener Hafciarski w Bojanowie – wpisanie haftu lasowiackiego na Krajową Listę Dziedzictwa Niematerialnego”, dofinansowanego z budżetu Województwa Podkarpackiego. Z ogromną radością Pani Małgorzata Fajt, wicedyrektor ds. Biblioteki Pedagogicznej w Tarnobrzegu przy PZPW w Rzeszowie przyjęła zaproszenie do współtworzenia tego niezwykłego wydarzenia. To niezmiernie miłe, że nasze nieszablonowe edukacyjne projekty, które powstały specjalnie na lutową konferencję „Lasowiaczka z Machowa” – monodram oraz animacja – wciąż wzbudzają zainteresowanie i emocje. Dla wielu, zwłaszcza dla młodych, świat Lesioków może wydawać się przestarzały i mało atrakcyjny, dlatego każda inicjatywa, która edukuje, oswaja, inspiruje jest na wagę złota. Oba nasze projekty wyróżnia innowacyjność, ale być może właśnie dzięki tej współczesnej formule, młodzi ludzie będą chcieli w przyszłości sięgać do tej bogatej tradycji – ze świadomością, że tu są ich korzenie.
Miejsce wydarzenia: Gminny Ośrodek Kultury w Bojanowie
Podsumowanie robi wrażenie. Zwłaszcza że wszystkie działania, jakie Biblioteka Pedagogiczna w Tarnobrzegu zaplanowała na rok 2024 w związku z Rokiem Marii Kozłowej oraz w związku z realizacją projektu „Lasowiacy inspirują” zostały zrealizowane. W sercach satysfakcja, że cel został osiągnięty: uczniom przybliżony został ten dawny, ale jakże fascynujący lasowiacki świat, jego język, obyczaje. Być może dzięki naszym edukacyjnym działaniom, dzieci odkryją wspaniałą mądrość i piękno kultury lasowiackiej, potraktują ją jako źródło inspiracji. Jest to nasza cenna cegiełka na rzecz wspólnej misji, by ta bogata kultura lasowiacka była rozpoznawalna na Podkarpaciu oraz w Polsce.
Wspaniale jest działać razem!
Link do prezentacji podsumowującej działania zainicjowane i zorganizowane przez Bibliotekę Pedagogiczną w Tarnobrzegu w ramach obchodów Roku Marii Kozłowej
