Kalendarium rocznic związanych z Tarnobrzegiem

Tarnobrzeg

Kalendarium rocznic związanych z Tarnobrzegiem

 

ok. 1000 – powstały osady w Miechocinie i w Wielowsi. Miechocin  został siedzibą opola –    najmniejszej jednostki administracyjnej w czasach piastowskich. Powstała pierwsza chrześcijańska drewniana kaplica w Miechocinie     

ok. 1132 – erygowano parafię katolicką w Miechocinie

ok. 1160 – budowa pierwszego murowanego kościoła Marii Magdaleny w Miechocinie na    miejscu dawnej drewnianej kaplicy

1215 – powstała katolicka parafia w Wielowsi

1218 – pielgrzymka do Wielowsi bł. Czesława i św. Jacka Odrowąża

1241 – najazd tatarski, zniszczenie Miechocina

1349 – Rafał z Tarnowa wziął za żonę dziedziczkę Wielowsi, Dzierżkę, powstanie rodu Tarnowskichlinii wielowiejsko-dzikowskiej ściśle związanej z obszarem współcześnie utożsamianym z Tarnobrzegiem

1376 – najazd Litwinów i Rusinów, spustoszenie terenów osadniczych Puszczy Sandomierskiej w tym Miechocina

XIV wiek – budowa pierwszego warownego zamku w Dzikowie

1440 – pobyt Jana Długosza w Miechocinie

1502 – król Aleksander Jagiellończyk wyznaczył Miechocin jako punkt zborny pospolitego ruszenia ziemi sandomierskiej na wojnę z Tatarami

początek XVI wieku – reformacja, przejęcie kościoła miechocińskiego przez kalwinów

1542 – czteromiesięczna wizyta króla Zygmunta Starego, królowej Bony wraz z dziećmi
w posiadłościach Tarnowskich, w związku z krakowską epidemią „morowego powietrza”

1522 – Andrzej Ossoliński sprzedał Janowi Spytkowi Tarnowskiemuzamek dzikowski

28 maja 1593 – założenie miasta na gruntach wsi Miechocin, przywilej fundacyjny na prawie magdeburskim nadany został Stanisławowi Tarnowskiemu przez króla Zygmunta III Wazę 
w Warszawie

1594 – 1654 – wycinka i karczowanie lasu, wytyczenie rynku, parcel budowlanych oraz ulic, werbunek osadników, budowa domów mieszkalnych, ratusza, pręgierza i aresztu

I ćw. XVII – powstanie pierwszej, prawdopodobnie drewnianej synagogi

ok. 1645 – budowa murowanego zamku w Dzikowie

1652 – zaraz w mieście

1655 – 1658 – wojna partyzancka ze Szwedami, mordy, rabunek i zniszczenia ze strony Szwedów oraz Kozaków, Wołochów i Siedmiogrodzian. Pogrom Żydów

1660 – 1664 – odbudowa miasta. Ukończenie fortyfikacji Dzikowa. Przeniesienie siedziby Tarnowskich z Wielowsi do Dzikowa

11 listopada 1675 – uznanie obrazu Matki Boskiej Dzikowskiej za cudowny dekretem biskupa Trzebickiego

29 czerwca 1676 – w Wiślicy fundacja klasztoru i kościoła oo. Dominikanów w Tarnobrzegu przez Jana Stanisława i Barbarę Tarnowskich

1676 – 1678 – przeniesienie z kaplicy zamkowej do kościoła dominikanów obrazu Matki Boskiej Dzikowskiej

25 stycznia 1677 – Barbara z Firlejów Tarnowska zapisuje Ojcom Dominikanom w Sądzie Ziemskim w Sandomierzu wieś Wojeczkę

17 lutego 1677 – zatwierdzenie założenia klasztoru OO. Dominikanów w Dzikowie przez biskupa laodycejskiego Mikołaja Oborskiego

28 maja 1678 – przeniesie cudownego obrazu Matki Boskiej Dzikowskiej z kaplicy zamkowej do drewnianego kościoła

14 kwietnia 1681 – potwierdzenie lokacji miasta przez Jana III Sobieskiego. Połączenie Dzikowa z Tarnobrzegiem. Przywilej trzeciego jarmarku dorocznego w dzień Narodzenia Najświętszej Marii Panny (8 września)

1687 – rozporządzenie tarnobrzeskiego burmistrza zakazujące poszywania dachów snopkami ze słomy

6 czerwca 1688 – generał zakonu OO. Dominikanów Antonin Cloche na prośbę Zofii Tarnowskiej podniósł klasztor dzikowski do rzędu klasztorów formalnych czyli przeorskich

1693 – rozpoczęcie budowy kościoła i klasztoru z cegły według projektu Jana Michała Linka
z Zamościa

1698 – ponowny zakaz krycia domów w Rynku słomą

1698 – przywilej króla Augusta II dla OO. Dominikanów, mocą którego uzyskują oni prawo wolnego wyrębu drzewa w lasach dóbr starostwa sandomierskiego

18 kwietnia 1698 – kapituła zakonna w Łucku pozwoliła używać kościołowi klasztornemu dominikanów tytułu Matki Boskiej Różańcowej

XVII wiek – początki osadnictwa żydowskiego

22 czerwca 1703 – pierwszy wielki pożar miasta. Spalił się m.in. drewniany kościół
z klasztorem

1706 – zakończenie głównych robót budowlanych przy kościele (murator Wojciech Lenartowicz), poświęcenie kościoła

9 sierpnia 1708 – dżuma w Dzikowie

1809 – 1712 – liczne przemarsze i postoje wojsk rosyjskich i saskich, rabunki, mordy, epidemie

1712 – napływ do Tarnobrzega Żydów z Sandomierza

1713 – długotrwałe deszcze, powódź

1714 – wielka susza i klęska głodu

1715 – zniszczenie części archiwum dzikowskiego przez wojska szwedzkie

1715 – 1720 – kolejna epidemia zarazy

1718 – początek budowy drewnianej synagogi

1727 – budowa cmentarza (kirkutu)

5 listopada 1734 – konfederacja dzikowska w obronie króla Stanisława Leszczyńskiego, uchwalono  manifest „Generalnej Stanów Koronnych i Wielkiego Księstwa Litewskiego Konfederacji Dzikowskiej”

1741 –  zakończenie budowy synagogi

1740 – 1750 – budowa obwałowań przeciwpowodziowych wzdłuż Wisły (od Nagnajowa do Wielowsi) fundacji Róży z Dunin-Karwickich Tarnowskiej

15 czerwca 1750 – król August III Sas potwierdza przywilej nadany dominikanom przez Augusta II

19 kwietnia 1757 – proces o udział w mordzie rytualnym i stracenie kilku mieszczan-Żydów za zamordowanie 15-letniego chłopca Bartłomieja Kubackiego

8 lipca 1766 – król Stanisław August Poniatowski potwierdza przywileje nadane dominikanom przez Augusta II i Augusta III

1768 – 1771 – tworzenie oddziałów zbrojnych Konfederacji Barskiej. Walki z armią rosyjską. Zniszczenie zamku dzikowskiego

1772 – I rozbiór Polski, Tarnobrzeg pod zaborem austriackim

29 grudnia 1773 – przysięga mieszkańców miasta na wierność cesarzowej Marii Teresie

1777 – zakończenie wyposażenia wnętrz w kościele oo. Dominikanów, dobudowa kruchty

1777 – 1782 – przebudowa zamku w Dzikowie

6 maja 1777 – urodził się Jan Feliks Tarnowski, literat, autor prac naukowych z historii, kolekcjoner, twórca biblioteki dzikowskiej, mąż Walerii Stroynowskiej

1779 – tarnobrzescy Żydzi mogą należeć do cechów rzemieślniczych

Po 1780 a przed 1790 – w aktach magistratu tarnobrzeskiego pojawia się pieczęć w kształcie elipsy, której wielka oś ma 41 mm a mała 36 mm. Wyobraża tarczę a na niej gwiazdę 
i półksiężyc z profilem twarzy ludzkiej. W otoku napis „SIGILLUM MAGISTRAUALE OPIDI”
a na górnej części  tarczy „TARNOBRZEG”. Nad i pod tarczą, a także dookoła pieczęci ozdoby o motywach roślinnych

1782 – wyposażenie kościoła klasztornego dominikanów w sprzęt liturgiczny

1789 – utworzenie szkoły trywialnej dla dzieci

18 kwietnia 1796 – urodził się Stanisław Jachowicz, nauczyciel i wychowawca, twórca polskiej literatury dla dzieci

1797 – 1800 –  utworzenie i uporządkowanie przez historyka Łukasza Gołębiowskiego archiwum dzikowskiego

20 sierpnia 1805 – urodził się Jan Bogdan Tarnowski, architekt, projektant obiektów gospodarczych Państwa Dzikowskiego, założyciel służby zdrowia oraz kasy pożyczkowej w Dzikowie

1807 – zniszczenie wieży kościelnej przez uderzenie pioruna

1809 – przemarsz wojsk austriackich przez Tarnobrzeg. Rabunek zamku dzikowskiego
i spalenie książek

1811 – 1812 – nieurodzaje i klęska głodu. Pomoc Dzikowa dla mieszkańców miasta. Pożar dzwonnicy kościelnej

1815 – wielkie powodzie w Wielowsi

1815 – 1835 – upadek miasta, zaniedbania komunalne, bieda

1824 – Żydzi prowadzą 26 szynków w mieście

1834 – 1835 – przebudowa zamku dzikowskiego pod kierunkiem architekta Franciszka M. Lanci, Neogotycki zamek istniał do 1927 r.

7 listopada 1837 r. – urodził się w Dzikowie Stanisław Tarnowski, uczestnik konspiracji 1863 r., więzień stanu, pisarz, wydawca, profesor historii literatury polskiej na Uniwersytecie Jagiellońskim, dwukrotny rektor UJ, prezes Karkowskiej Akademii Umiejętności. Zmarł
w 1917 r.

1839 – nadanie statutu Bibliotece Dzikowskiej

1839 – 1845 – mokre lata, wylewy rzek, głód, choroby, wysoka śmiertelność. Pomoc Tarnowskich dla okolicy

1840 – powstanie gorzelni w Dzikowie

22 czerwca 1842 r. – urodził się Jan Słomka, wójt Dzikowa w latach 1873-1918, pionier przemysłu, handlu oraz postępu rolniczego w Dzikowie, autor „Pamiętników włościanina”

1846 – ochrona Tarnobrzega przed rabacją Jakuba Szeli, pod kierunkiem Jana Bogdana Tarnowskiego

1848 – utworzenie „Gwardii Narodowej” w Tarnobrzegu. Zniesienie pańszczyzny-poddaństwa

I połowa XIX w. – Tarnobrzeg staje się ważnym ośrodkiem ruchu chasydzkiego – cadykiem zostaje Meir z Dzikowa

1852 – założenie szkoły zimowej w Dzikowie 

1853 – opracowanie pierwszego planu katastralnego miasta Tarnobrzega. W Tarnobrzegu stwierdzono 116 gospodarstw domowych

1855 – Tarnobrzeg zostaje siedzibą Urzędu Powiatowego

1858 – budowa kuchni zamkowej projektu Filipa Pokutyńskiego

1861 – powstanie zakonu dominikanek, działalność Kolumby Białeckiej

5 czerwca 1862 r. – wielki pożar miasta. Spłonęło 187 domów, w tym ratusz oraz dworek Jachowiczów

1962 – 1870 – budowa nowej synagogi, nowej szkoły hebrajskiej (Chederu) i łaźni (mykwy)
w pobliżu synagogi

1863 – 16 ochotników z Juliuszem Tarnowski na czele, zasiliło oddział zbrojny gen. Zygmunta Jordana udający się na pomoc powstaniu przez Wisłę pod Szczucinem. W bitwie pod Komorowem zginął m.in. Juliusz Tarnowski

1864 – budowa pierwszej szkoły powszechnej  w mieście, na miejscu spalonego dworku Jachowiczów

1864 – 1870 – budowa pierwszego szpitala powszechnego. Sprowadzenie do szpitala Sióstr Służebniczego NMP ze Starej Wsi

8 marca 1867 – pierwsze wybory samorządowe, wybrano nową Radę Miasta Tarnobrzega. Pierwszym burmistrzem został Ignacy Brudzyński

1867 – siedziba starostwa tarnobrzeskiego, wyodrębnienie z Tarnobrzega Dzikowa jako osobnej gminy wiejskiej. Pierwszym starostą był Stanisław Jakubowicz (1867-1902)

1867 – powstanie pierwszej stacji telegraficznej w Tarnobrzegu. Utworzenie prywatnej poczty, której właścicielem był Władysław Gryglewski

1868 – budowa klasztoru ss. Dominikanek w Wielowsi

1869 – wielkie misje trzeźwości w parafii Miechocin, z udziałem ok. 100 tyś. osób. Liczne przysięgi abstynenckie

28 listopada 1869  – w Machowie urodził się Wojciech Wiącek, wybitny działacz ludowy, pisarz ludowy, poseł na Sejm Galicyjski i do Rady Państwa, senator II RP. Pionier postępu społeczno – gospodarczego. Zmarł w 1944 r.

1870 – budowa browaru w pobliżu Tarnobrzega. Uruchomienie sklepu Narcyza Giżyńskiego

1870 – miasto uzyskało rozdział trójklasowej szkoły na męską i żeńską (rozdziału tego jednak nie wykonano z braku lokalu)

1872 – wybuch epidemii cholery. Poświęcenie odbudowanego kościoła

1872 – wykonano polichromię kościoła dominikańskiego w technice al. Fresco, wykonaną przez artystę malarza Walerego Eliasza Radzikowskiego

1872 – utworzenie czteroklasowej szkoły

1876 – uruchomienie cegielni przez Jana Słomkę

1879 – ogromna powódź

1883 – 1891 – ponowna przebudowa zamku dzikowskiego. Powiększenie parku

3/4 października 1884 – pożar zachodniej części miasta

1886 – 1888 – wzniesiono budynek Sądu Grodzkiego i bażantarnię

6 czerwca 1887 – połączenie kolejowe trasy Dębica – Rozwadów; wybudowanie dworca kolejowego

1887 – Powstanie Kasy Towarzystwa Zaliczkowego, staraniem głównie doktora A. Reifera

1888 – 1892 – budowa obwałowań brzegów Wisły

1888 – do Tarnobrzega przybył dr Antoni Surowiecki, wspaniały adwokat, działacz oświatowy, narodowy i polityczny, dobroczyńca miasta Tarnobrzega i powiatu (1857-1944)

27 sierpnia 1888 – wielki pożar, prawie doszczętne zniszczenie miasta

Po 1888 – regulacja ulic miasta

1889 – założenie pierwszej biblioteki publicznej przez dr. Antoniego Surowieckiego. Utworzenie Towarzystwa Oświaty Ludowej

1890 – powstanie Towarzystwa Kredytowego, na czele którego stał Leib Eckstein

1891 – projektowano budowę kolei z Tarnobrzega do brzegu Wisły (na Wianku). Projektowana kolej miała w przyszłości łączyć w tym celu Tarnobrzeg z Nadbrzeziem

1891 – uruchomienie nowoczesnego browaru na przedmieściu Tarnobrzega

1891 – powstanie ochotniczej Straży Pożarnej w Tarnobrzegu.

1891 – Rada Miejska zwalnia z czynszów pogorzelców i nadaje im bezpłatne parcele

1891 – zostają nadane głównym ulicom i placom nazwy. Otrzymują wtedy nazwy następujące ulice: Kolejowa, Sandomierska, 3Maja, Wiślna, Browarna, Floriańska, Szeroka, Mokrzyszowska, Krótka, Krakowska i Dominikańska. Nazwy ulic Dominikańskiej i Krakowskiej, zmieniono podczas obchodów rocznicowych: pierwszej na ul. Kościuszki, drugiej na Mickiewicza. Otrzymują również swoje nazwy Plac 3 Maja i Mały Rynek

1892 – powołanie kupieckiego Towarzystwa Eskontowego, któremu prezesował Noe Goldmann

1893 – przekształcenie czteroklasowej szkoły w pięcioklasową

1894 – fundacja szpitala publicznego im. Zofii z Zamoyskich Tarnowskiej

1894 – obchody 100 rocznicy bitwy pod Racławicami

1894 – utworzenie przez dra A. Surowieckiego czytelni mieszczańskiej – jednego z ośrodków kultury w Tarnobrzegu. Czytelnia pracowała do 1939 r.

1894 – dr A. Surowiecki założył Kasę Oszczędności i Pożyczek dla parafii Miechocin

1895 – 1905 – wielkie porządki w Tarnobrzegu, regulowanie i brukowanie ulic, budowa pierwszej kanalizacji, układanie chodników, itp.

1895 – założenie Kółka Rolniczego w Miechocinie

1896 – obchody 100 rocznicy urodzin Stanisława Jachowicza. Powołanie ochronki dla dzieci im. Stanisława Jachowicza

1898 – powstaje pierwsza drukarnia w Tarnobrzegu, założycielem był Wincenty Skrzyniarz

1898 – powstała Powiatowa Kasa Oszczędności i Pożyczek

1898 – Powstanie z inicjatywy Koła Włościańskiego w Tarnobrzegu licznych kółek rolniczych, Towarzystwa Oświaty Ludowej, założenie kursu koszykarskiego w Dzikowie i w Wielowsi

1898 – ojciec Stanisław Markiewicz przeor klasztoru dominikańskiego przeprowadził pełną restaurację świątyni

15 maja 1898 – w związku z 50-tą rocznicą zniesienia pańszczyzny w zaborze austriackim Wojciech Wiącek zorganizował na błoniach dzikowskich inscenizację bitwy racławickiej,
w której wzięło udział 1600 osób-aktorów przed 20-tysięczną widownią

1899 – z inicjatywy dr Antoniego Surowieckiego powstaje Towarzystwa Przemysłowo-Handlowego „Bazar”, prezesem dr Walery Momidłowski

1899 – założenie Szkoły Przemysłowej Uzupełniającej w Tarnobrzegu

1899 – staraniem Zbigniewa Horodyńskiego powstaje w mieście Powiatowa Kasa Oszczędności

Koniec XIX wieku – powstanie tzw. Kasy Stefczyka, prowadzącej sprawy drobnego kredytu włościańskiego (Spółkowe Kasy Oszczędności i Pożyczek)

1900 – powstała Biblioteka Towarzystwa Szkół Ludowych

1900 – założenie pierwszego zakładu fryzjerskiego w Tarnobrzegu

1900 – utworzenie Powiatowego Biura Pośrednictwa Pracy

1900 – 1901 – Wojciech Wiącek wydawał „Głos Ziemi Sandomierskiej”

Pocz. XX w. –  powstanie w mieście drukarni Franciszka Cwynara

Pocz. XX w. – z inicjatywy Józefa Łopatyńskiego powstało Towarzystwo Muzyczne „Harmonia”

Pocz. XX w. – otwarcie w mieście pierwszej księgarni Szpilki

Pocz. XX w. – budowa nowego cmentarza (kirkutu), z Fundacji barona Maurycego Hirsza, powstała w mieście hebrajska szkoła

1901 – na zebraniu Rady Powiatowej chłop z Wielowsi Walerian Wryk, członek Koła Włościańskiego poddał myśl budowy pomnika Bartosza Głowackiego. Myśl te poparli Wojciech Wiącek i Antoni Surowiecki

1901 – powstaje tarnobrzeskie Gniazdo Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”. Wieloletnim prezesem był Józef Łopatyński

1902 – 1903 – oddanie do użytku nowoczesnego szpitala (32 stałe miejsca). Pierwszym dyrektorem został dr Ryszard Urbanik

1902 – powstało Towarzystwo Kasynowe Urzędnicze

1903 – założono Czytelnie Włościańską w Dzikowie

1903 – wzniesienie murowanego budynku Szpitala Krajowego im. Zofii z Zamoyskich Tarnowskiej z fundacji Zdzisława Tarnowskiego

1904 – 1909 – poważna rozbudowa kościoła oo. Dominikanów w Tarnobrzegu. Budowa naw bocznych oraz małej i dużej wieży z dzwonem i zegarem. Rozbudowę projektował inż. Jan Sas-Zubrzycki

8 września 1904 – pierwsza koronacja obrazu Matki Bożej Dzikowskiej z udziałem biskupa Józefa Pelczara

9 września 1904 uroczyste poświęcenie pomnika Bartosza Głowackiego  na Rynku, dłuta artysty rzeźbiarza Michała Korpala z Krakowa, ufundowanego ze składek społecznych. Ponowna inscenizacja bitwy racławickiej na błoniach dzikowskich

1906 – powstała stolarnia parowa Langa, Mortki, Biedrońskiego

1906 – powołano Towarzystwo im. Stanisława Jachowicza dla opieki nad dziećmi. Towarzystwo utrzymywało ochronkę dla dzieci, którą prowadziły siostry służebniczki NMP
ze Starej Wsi

1907 – Tarnowscy uruchomili Fabrykę Wódek i Likierów na Wymysłowie

1907 – powstał teatr amatorski, czynny do 1967 r.

1908 – 1909 – wychodził Powiatowy Dziennik Urzędowy, założony przez starostę Eugeniusza Swobodę,  redagowany przez Juliusza Dunikowskiego

1908 – 1912 – Fundacja Daru Narodowego dla Ferdynanda Kurasia, pod protektoratem prof. Stanisława Tarnowskiego

1908 – staraniem starosty Eugeniusza Swobody powstało Muzeum Powiatowe, gromadzące zabytki przeszłości

1908 – powstało Towarzystwo Rolniczo-Handlowe „Gleba” (wieloletnim prezesem był Klemens Drzewicki, zamordowany w Katyniu)

1909 – 1912 – modernizacja zamku w Dzikowie

1909 – zorganizowana została Powiatowa Składnica Kółek Rolniczych

1909 – powstanie Cesarsko-Królewskiej Wyższej Szkoły Realnej. Pierwszym dyrektorem mianowany został Stanisław Sobiński

1910 – 1911 – budowa gmachu Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” kosztem 60 tyś. koron. Budynek projektował inż. Nikodemowicz z Przemyśla

1910 – 1911 -  budowa gmachu Towarzystwa Kasynowego Urzędniczego kosztem 30 tyś. koron. Projektant inż. Nikodemowicz

1910 – sprzedaż przez Zdzisława Tarnowskiego  obrazu Rembrandta „Lisowczyk” w celu odkupienia od obcych dóbr Mokrzyszowa

1910 – uroczyste obchody w całym powiecie tarnobrzeskim 500 rocznicy bitwy pod Grunwaldem

1911 – 1912 – budowa gmachu Rady Powiatowej, późniejszej siedziby gimnazjum i liceum, projektu inż. Nikodemowicza

1911 – powołanie przez Kazimierza Gielarka oddziału Związku Strzeleckiego w Tarnobrzegu

1912 – w  Krakowie ukazały się „Pamiętniki włościanina” Jana Słomki

1912 – Elektryfikacja browaru, budowa nowego ujęcia wody dla browaru

1912 – wiosną Adam Malski tworzy pierwsze patrole skautowe, jesienią tego roku powstaje
 I Drużyna Skautowa im. Tadeusza Kościuszki, drużynowy Józef Wojnas

1913 – rozbudowa i modernizacja  dworca kolejowego

1913 – uruchomienie kina w gmachu „Sokoła”

1913 – dr Michał Marczak zostaje kustoszem zbiorów dzikowskich

1914 – wybuch I wojny światowej. Około 120 osób zgłosiło się do Legionów Piłsudskiego

1914 – 1915 – założenie cmentarza wojennego

5 maja – 21 czerwca 1915 – w wyniku austriackiego ostrzału artyleryjskiego uległ zniszczeniu kościół klasztorny (dach, sygnaturka, sklepienie nawy głównej, wieża)

1915 – duże zniszczenia miasta w wyniku ofensywy armii carskiej. Zabranie 200 młodych tarnobrzeżan do niewoli. Kradzież stadniny koni

1915 – powstanie w mieście Ekspozytury Budowlanej pod kierunkiem inż. Adama Semkowicza

1916 – 1939 – prace przy kościele klasztornym nad usuwaniem zniszczeń wojennych

1916 – powołanie Delegatury Legionów Naczelnego Komitetu Narodowego z dr Karolem Adwentowskim na czele. Z powiatu tarnobrzeskiego w Legionach walczyło 120 osób

Czerwiec 1916 – na placu przed klasztorem OO. Dominikanów odsłonięto Tarczę Legionów

24 września 1918 – urodził się Hieronim Dekutowski, późniejszy mjr cc. „Zapora”

październik 1918 – wycofanie się wojsk austriacko-węgierskich, podporządkowanie się Polskiej Komisji Likwidacyjnej w Krakowie

31 październik/1 listopada 1918 – utworzenie Komendy Niasta, złożonej z oficerów rezerwy, najstarszych rangą: majora Pawlasa i kapitana Starego

1 listopada 1918 – oddział ochotniczy złożony z młodzieży i uczniów zajął i rozbroił garnizon austriacki w mieście

2 listopada 1918 – powołanie Powiatowego Komitetu Obrony w Tarnobrzegu

6 listopada 1918 – wystąpienia chłopskie, których skutkiem było powstanie samozwańczej, lecz sprawującej efektywną władzę Republiki Tarnobrzeskiej; jednym z jej założeń było ukształtowanie nowego „państwa” na wzór Republiki Rad

1919 – pacyfikacja Republiki przez wojska polskie, faktyczne włączenie w skład państwa polskiego

1919 – powstanie Powiatowej Komendy Policji Państwowej

1919 – utworzone zostało Biuro Odbudowy Miasta inż. Semkowicza

1920 – powstaje w mieście Urząd Ziemski, który swą działalnością obejmował powiat Tarnobrzeg i Nisko

1920 – powstało prywatne Seminarium Nauczycielskie im. Stanisława Jachowicza

1920 – powstaje Powszechny Zakład Ubezpieczeń Wzajemnych

1920 – Tarnowscy ofiarowali zameczek w Mokrzyszowie na szkołę rolniczą

Sierpień 1920 – wyjazd ochotników na wojnę z Rosją

1921 – 1922 – Leonard Madej wydawał pismo „Obywatel”

Wrzesień 1921 – Józef Wojnas zakłada klub sportowy „Orlęta”, który na jesieni 1924 roku ma cztery drużyny piłki nożnej, sekcję siatkówki i bibliotekę

15 lipca 1922 – utworzenie przez biskupa J. S. Pelczara tymczasowej ekspozytury  przy kościele oo. Dominikanów

1923 – 1924 – ukazywał się „Głos Ziemi Tarnobrzeskiej”

1923 – w miejsce Powiatowego Biura Pośrednictwa Pracy powstał Powiatowy Urząd Pośrednictwa Pracy

1924 – Wyższa Szkoła Realna została przemianowana na Państwowe Gimnazjum
im. hetmana Jana Tarnowskiego

1924 – z inicjatywy Józefa Wojnasa powstaje Powiatowy Komitet Wychowania Fizycznego
i Przysposobienia Wojskowego

1924 – doktor Ferdynand Rusinowski został dyrektorem szpitala

1924 – powstała siedmioklasowa szkoła żeńska w dawnym dworku Jachowiczów

1925 – budowa stadionu sportowego na gruncie ofiarowanym przez Tarnowskich

1925 - utworzenie Państwowego Gimnazjum im. hetmana Jana Tarnowskiego

1926 – zaniechano budowy gmachu gimnazjum z powodu ekonomicznych następstw zamachu majowego

20/21 czerwca 1927 – została skradziona korona z obrazu Matko Boskiej Dzikowskiej

14-16 września 1927 – odbyła się na zamku w Dzikowie Konferencja Ziemian Małopolskich
z udziałem Walerego Sławka

20/21 grudnia 1927 – spłonął w pożarze zamek dzikowski. Dzięki dr Michałowi Marczakowi oraz bohaterskiej akcji ratunkowej ocalono ¾ zbiorów dzikowskich. Podczas akcji zginęło
9 osób

1928 – 1930 – odbudowa zamku dzikowskiego, według projektu i pod kierunkiem prof. Wacława Krzyżanowskiego

Lipiec 1929 – wizyta w Tarnobrzegu prezydenta Ignacego Mościckiego

Wrzesień 1929 – Zdzisław Tarnowski zakupił do biblioteki dzikowskiej rękopis „Pana Tadeusza”

1930 – utworzenie cmentarza parafialnego w Tarnobrzegu

1930 – budowa nowego cmentarza żydowskiego (kirkutu)

1932 – 1933 – budowa gmachu Okręgowej Ubezpieczalni Społecznej

1933 – budowa Wytwórni Wód Gazowanych

8 września 1933 – druga koronacja obrazu Matki Boskiej Dzikowskiej

27 października 1934 – biskup Franciszek Barda przekształca ekspozyturę przy klasztorze dominikanów w parafię

1933 – 1935 – rozbudowa stolarni „Lang-Romanowski”

1936 – włączenie Tarnobrzega w program COP

1936 – remont synagogi

1937 – sprowadzenie z Krakowa szczątków prof. Stanisława Tarnowskiego do podziemi tarnobrzeskiego kościoła oo. Dominikanów

24 listopada 1937 – umiera Jan Zdzisław Tarnowski

1937 – renowacja starego cmentarza (kirkutu)

1938 – rozpoczęcie budowy gmachu Starostwa Powiatowego w Tarnobrzegu

1938 – 1939 – budowa Fabryki Akumulatorów w Tarnobrzegu

2 września 1939 – pierwsze bombardowanie Tarnobrzega. Zginęło 11 osób

13 września 1939 – poległ w walce z Niemcami ppor. Józef Sarna, komendant Hufca Przysposobienia Wojskowego, dowódca obrony przeprawy na Wiśle

Październik 1939 – Władysław Jasiński rozpoczął kolportaż „Wiadomości Radiowych”,
co stało się zalążkiem grupy konspiracyjnej „Odwet” i oddziału partyzanckiego „Jędrusie”

2 października 1939 – Niemcy wyrzucają tarnobrzeskich Żydów z miasta, za San
do sowieckiej strefy okupacyjnej

1940 – powstała komórka Związku Walki Zbrojnej, późniejszej Armii Krajowej

1940 – powrót części Żydów do miasta, powstanie obozu pracy i getta

Marzec 1940 – przekształcenie „Wiadomości Radiowych” na cykliczne pismo „Odwet”

1940 – 1941 – rozbiórka przez okupanta domów pożydowskich i całkowita niwelacja starego cmentarza żydowskiego koło synagogi

1941 – pierwsze aresztowania i ofiary spośród grupy „Odwet” Władysława Jasińskiego

Maj 1941 – pierwsza akcja zbrojna grupy „Jędrusie” na terenie powiatu staszowskiego

1942 – ostateczne zniszczenie starego cmentarza – macewy posłużyły do budowy drogi na Rzeszów

1942 – z rąk gestapo zginął sędzia Franciszek Hnat

Czerwiec 1942 – likwidacja getta i obozu pracy – wycieńczonych Żydów rozstrzelano, pozostałych skierowano do getta w Baranowie Sand. I Mielcu, skąd trafili do obozu koncentracyjnego w Bełżcu

9 stycznia 1943 – poległ od kuli niemieckiej Władysław Jasiński

Marzec 1943 – dalsze aresztowania w tarnobrzeskiej konspiracji. Akcja Jędrusiów” na więzienie w Mielcu. Uwolnienie 180 więźniów

1943 – utworzenie oddziału dywersyjnego Kazimierza Bogacza oraz grupy bojowej Stanisława Ordyka

Czerwiec 1944 – potężny huragan w Tarnobrzegu, wielkie szkody materialne

5 sierpnia 1944 – wyzwolenie miasta, wejście Armii Czerwonej. Aresztowania żołnierzy Armii Krajowej

11 sierpnia 1944 – wiec pod pomnikiem B. Głowackiego. Starostą powiatowym został wybrany dr Leonard Madej z PSL. Komendantem milicji został Stefan Roś z AK, a potem Stanisław Ordyk z BCh. Powołano również Radę Powiatową

2 listopada 1944 – Kazimierz Bogacz uwolnił 15 więźniów z tarnobrzeskiego aresztu, w tym kilku swoich podwładnych

8 maja 1945 – w obozie koncentracyjnym zmarł z głodu wybitny artysta malarz z Tarnobrzega Marian Ruzamski

18 listopada 1945 – umiera dr Michał Marczak, bibliotekarz, opiekun zbiorów dzikowskich

1945 – pierwsze aresztowania w Komendzie Obwodu WiN w Tarnobrzegu dokonane przez kielecki WUBP

1945 – bezprawne uwięzienie dra Ferdynanda Rusinowskiego

1944 – 1945 – uruchomienie wszystkich zakładów przemysłowych w mieście (browaru, stolarni, fabryki „Wisła”)

1945 – 1954 – zastój gospodarczy miasta, emigracja młodych tarnobrzeżan

1946 – 1950 – ponowna restauracja kościoła klasztornego po zakończeniu działań wojennych pod nadzorem inż. Domańskiego

1948 – 1949 – działalność na terenie ziemi tarnobrzeskiej konspiracyjnej organizacji „Młodzieżowy Ruch Oporu, komendantem był Kazimierz Warchoł-Wilewski

1948 – likwidacja Związku Harcerstwa Polskiego w mieście

1949 – aresztowanie Tadeusza Starostki, wybitnego lekarza, żołnierza  AK. Zwolniony w 1956 r. , pracował w Mielcu, Tarnobrzegu i w Warszawie. Zmarł w 1981 r.

17 listopada 1949 – po zbrojnej obronie zostali aresztowania przywódcy MRO

22–26 maja 1950 – w wyniku procesu pokazowego członkowie MRO zostali skazani
na  kilkunastoletnie wyroki więzienia

1950 – uruchomienie Bazy Remontu Obrabiarek, późniejszej Tarnobrzeskiej Fabryki Obrabiarek

1951 – zakończenie budowy gmachu „Nowego Starostwa”

1952 – budowa nowego gmachu PZU

28 września 1953 – odkrycie przez prof. Stanisława Pawłowskiego bogatych złóż siarki
w Mokrzyszowie

1955 – 1958 – budowa kopalni w Piasecznie, gmachu Dyrekcji Kopalń Siarki w Tarnobrzegu oraz osiedla awaryjnego w Tarnobrzegu. Modernizacja stadionu

1957 – tragiczna śmierć Franciszka Cwynara, wieloletniego właściciela drukarni (1905-1953)

od 1957 – szybki rozwój miasta; powstanie nowych osiedli, rozbudowa przemysłu siarkowego, wykształcenie się okręgu przemysłowego

1958 – uruchomienie kopalni Piaseczno, rozpoczęcie budowy Zakładów Chemicznych
w Machowie

1958 – potężny huragan wyrządził miastu wiele szkód, zniszczył dużo domów i obalił wieżę kościelną

1958 – 1959 – wykonanie polichromii kościoła wg projektu Romana Smuczaka

15/16 kwietnia 1959 – ponowna kradzież koron z obrazu Matki Boskiej Dzikowskiej

1959 – powstanie Tarnobrzeskiego Przedsiębiorstwa Budowlanego

1960 – zakończenie budowy Zakładów Przeróbki Siarki

1960 – budowa domu towarowego wraz z restauracją „Kaprys”

1961 – powstała pierwsza spółdzielnia mieszkaniowa w Tarnobrzegu

1962 – zakończenie budowy gmachu Narodowego Banku Polskiego

1962 – usunięcie sióstr zakonnych ze szpitala i przedszkola, likwidacja kaplicy szpitalnej oraz wywiezienie figury św. Barbary

1963 – ukończenie I etapu budowy osiedla „Przywiśle” wraz z klubem „Tapima”, przychodnią lekarską i przedszkolem

1964 – ukończenie rozbudowy szpitala powiatowego im. Zofii Tarnowskiej

1964 – oddanie do użytku basenu otwartego oraz hali sportowej

1964 – rozpoczęcie budowy kopalni „Machów”, ukończonej w 1970 r.

1964 – 1965 – rozbudowa tarnobrzeskiego domu kultury

1966 – budowa kopalni „Jeziórko”

7 – 8 września 1966 – ponowna koronacja obrazu Matko Boskiej Dzikowskiej. Koronacji dokonał 7 września ks. prymas kardynał Stefan Wyszyński. Uroczystą Mszę św. koncelebrował 8 września metropolita krakowski ks. Kardynał Karol Wojtyła

1967 – 1972 – budowa osiedla „Młodych” wraz ze szkołami, przedszkolami, przychodniami lekarskimi itp.

1969 – zakończenie budowy nowego gmachu Liceum Ogólnokształcącego

1970 – oddanie do użytku nowego dworca PKS

1970 – przebudowa synagogi na bibliotekę publiczną z pozbawieniem wystroju architektonicznego i dekoracji wnętrz

1970 – 1975 – budowa dwupasmowej drogi Tarnobrzeg-Machów

1971 – powstało Towarzystwo Przyjaciół Tarnobrzega

1972 – zakończenie budowy gmachu Technikum Górniczego

1972 – zakończenie budowy przystani żeglarskiej

1975 – Tarnobrzeg został siedzibą władz woj. tarnobrzeskiego

1976 – rozszerzenie administracyjnych granic miasta, przyłączenie: Miechocina, Machowa, Wielowsi, Nagnajowa, Sielca, Sobowa, Ocic, Mokrzyszowa, Zakrzowa

1976 – 1986 – budowa osiedla „Serbinów” ze szkoła, przychodnia lekarską, kościołem oraz osiedla „Centrum”

1976 – oddanie do użytku Przychodni Lekarsko-Sportowej z sauną

24 czerwca 1976 – biskup Ignacy Tokarczuk poświęcił kościół pod wezwaniem Męki Pańskiej

19 września 1976 – kardynał Karol Wojtyła poświęcił wnętrze kościoła

1978 – zmarł Stanisław Orzeł, nauczyciel, literat, dziennikarz

1978 – 1980 – remont więźby dachowej kościoła dominikanów wraz z wymianą pokrycia dachowego z dachówki ceramicznej, zakładkowej na blachę miedzianą

Maj 1979 – wybudowanie bez zgody władz przez jedną noc drewnianego kościółka na osiedlu „Serbinów” i powstanie parafii, działalność Michała Józefczyka

20 luty 1980 – ukazał się pierwszy numer „Tygodnika Nadwiślańskiego”

3 września 1980 – początek strajku w kopalniach Machów(1), Jeziórko i Piaseczno

19 września 1980 – na zebraniu Zakładowych Komitetów Strajkowych powołano wspólny Komitet Założycielski NSZZ „Solidarność”

31 maja 1981 – triumfalny powrót figury św. Barbary na plac przed szpitalem. Poświęcenie sztandaru NSZZ „Solidarność”

Wrzesień 1981 – powstanie Klubu Inteligencji Katolickiej

23 października 1981 – strajk w KiZPS „Siarkopol”

2 listopada 1981 – wizyta ówczesnego przewodniczącego NSZZ „Solidarność” Lecha Wałęsy w Machowie, zakończenie strajku

1983 – prace konserwatorskie wewnątrz światyni OO. Dominikanów (konserwacja wystroju wewnętrznego wraz z wykonaniem monochromii kościoła)

8 września 1985 – odsłonięto pomnik „Jędrusiów” na Pl. 1000-lecia

1985 – 1993 – budowa osiedla „Siarkowiec” wraz z  kościołem św, Barbary

1986 – rozpoczęcie budowy osiedla „Dzików”

1989 – powstaje Tarnobrzeski Komitet Obywatelski „Solidarność”

7 marca 1989 – odsłonięcie w kościele OO. Dominikanów tablic poświęconych pamięci mjr
cc. „Zapory” i jego podkomendnych  zamordowanych w więzieniu UB na Mokotowie

lata 90. XX wieku – załamanie się przemysłu siarkowego, początek stagnacji w rozwoju miasta

27 maja 1990 – pierwsze po wojnie wolne wybory do Rady Miasta. Na pierwszej sesji radni wybrali na Przewodniczącego Rady Kazimierza Gąsiora, a prezydentem Miasta Stanisława Żwiruka

1990 – powstanie Tarnobrzeskiego Społecznego Towarzystwa Oświatowego i założenie
 I Społecznego Liceum Ogólnokształcącego im. Hetmana Jana Tarnowskiego

1991  –  powstało Tarnobrzeskie Towarzystwo Historyczne, które wydaje  „Tarnobrzeskie Zeszyty Historyczne”

1991 – likwidacja Fabryki Obrabiarek

1992 – oddanie do użytku Hali Sportowo-Widowiskowej

1992 – adaptacja spichlerza na Muzeum Historyczne Miasta Tarnobrzega, oddanie go do użytku społeczeństwu 28 maja

Czerwiec 1992 – postawienie kopalni „Machów” w stan likwidacji

1992 – piłkarze KS „Siarka” awansują do I ligi

16 października 1992 – pierwsza audycja Radia „Leliwa”

17 kwietnia 1993 – odsłonięcie w kościele OO. Dominikanów tablic poświęconych tarnobrzeżanom zamordowanym w Katyniu oraz kapitanowi „Szczerbcowi” – Gracjanowi Frógowi, zamordowanemu w więzieniu UB na Mokotowie

1993 – odbywają się obchody 400 rocznicy lokalizacji miasta

1 stycznia 1999 – w wyniku reformy administracyjnej Tarnobrzeg został powiatem grodzkim oraz siedzibą powiatu ziemskiego

12 czerwca 1999 – Jan Paweł II podczas VII pielgrzymki do Polski ląduje w Tarnobrzegu
w celu celebrowania 
Mszy w Sandomierzu

11 listopada 2009 – odsłonięcie  na placu Antoniego Surowieckiego pomnika mjr. Hieronima Dekutowskiego 

maj – czerwiec 2010 – w wyniku powodzi katastrofalnie dwukrotnie zalano północne
i zachodnie części miasta

2011 - zakończył się gruntowny remont zamku dzikowskiego, przystosowujący go do funkcji muzealnej. Przeprowadzone zostały renowacje piwnic oraz poddasza, które zostały zaadaptowane pod sale muzealne.

2011 – przeniesienie głównej siedziby Muzeum Historycznego Miasta Tarnobrzega do Zamku Dzikowskiego

8 czerwca 2011 – uroczyste otwarcie Biblioteki Pedagogicznej po przebudowie i rozbudowie

12 czerwca 2011 – w Tarnobrzeskim Domu Kultury odbyła się premiera wydawnictwa „Jędrusiowa dola. Tarnobrzescy muzycy w hołdzie Jędrusiom”

Źródła:

  1. Ewidencja cmentarza żydowskiego w Tarnobrzegu / inż. Ewa Rzetecka. – Warszawa  1990
  2. Kalendarium / Dominik Komada, Bogusław Szwedo, Tadeusz Zych.//Tarnobrzeskie Zeszyty Historyczne. – nr 6, s. 6-18
  3. Kalendarium tarnobrzeskich żydów / Tadeusz Zych // Tarnobrzeskie Zeszyty Historyczne. – 2016, nr 45, s. 7-8
  4. Tarnobrzeg 1593-1993 : kalendarium ważniejszych wydarzeń / Edward Antończyk. - Radom : "Ston I", 1993
  5. Tarnobrzeski Rocznik Kulturalny 2011/ (oprac. zespół : Anna Zygiert, Joanna Rybczyńska, Bożena Grądzka ; pod red. Piotra Dumy). - Tarnobrzeg : Tarnobrzeski Dom Kultury, [2012]
  6. https://pl.wikipedia.org/wiki/Tarnobrzeg
  7. https://tarnobrzeg.dominikanie.pl/klasztor/historia/
  8. https://tarnobrzeg.dominikanie.pl/klasztor/cudowny-obraz/
  9. https://pl.wikipedia.org/wiki/Pa%C5%82ac_Tarnowskich_w_Tarnobrzegu

Autor: PBW Tarnobrzeg